બુલબુલ અને ભિખારણ
(લાવણી)
‘શીદ અકારણ ભમે ભિખારણ? આવ અહીં તરુ નીચે!
જો મારા ગાને જગ કેવું આનંદે હીંચે!’
‘ના રે બા! મારે તો ભમવું, નથી ગીતમાં મંન;
તારા ગીત સુણ્યે મળવાનું નથી કોળિયો અંન!’
‘જો! જો! પેલી ધનિક બાલિકા પડઘો આરંભે,
ને પેલા પંડિતનું વાચન તે ય ઘડી થંભે!’
‘તારાં ગીત મોટાંને છાજે, મને વાટની ધૂળ;
મારાં હાડ ઉપર તો ગાશે સમડી, ગીધ, ગરુડ!’
‘ના! ના! પળ તો થોભ, સમજ એ ગીત બધાં તારાં;
સુખિયા રાચે ભલે સુણી, પણ સમજે ગીત ન મારાં.’
‘એ આનંદ અમીરો કાજે, કરશે બુજ જરૂર;
મારે તો ગીતો સુણવાનો સમય ઘણો છે દૂર!’
‘ભલે; ગમે તો આ ગમ કો દી’ કરજે પગલાં તારાં!
કદરહીણ શું વૃથા સૂકાશે આંસુ આ મારાં?!’
(૨)
‘કેમ ભિખારણ! સુખી બની શું? તો નથી મારે ગાવું!
સુખી ન સમજે, દુઃખી સુણે ના, તો બહેતર નથી મારે ગાવું!’
‘સુખનાં તો એ નીર ઝાંઝવાં, દોડી દોડી પસ્તાવું!’
‘કેમ આવડા પુરમાં તારું પેટ પૂરું ન ભરાયું?!’
‘અરે; શ્હેરના ધનઢગલા આ ઝોળીમાં નવ માય,
ધોધ પડે ધનનો ત્યાં મારો ખોબો છૂટી જાય!’
‘હવે તને સમજાશે મારાં ગીત ખરે મોંઘા.’
‘ગીત જીવતા મોત તણાં મીઠા આજે તો ગા!’
‘જીવનનાં મૃત્યુનાં ગાણાં ગાઈશ અણગાયાં,
ધન્ય થઈશ કે દુઃખી દિલનાં આંસુ લ્હોવાયાં!’
(તા. ૩-૭-૧૯૩૨)
बुलबुल अने भिखारण
(लावणी)
‘शीद अकारण भमे भिखारण? आव अहीं तरु नीचे!
जो मारा गाने जग केवुं आनंदे हींचे!’
‘ना रे बा! मारे तो भमवुं, नथी गीतमां मंन;
तारा गीत सुण्ये मळवानुं नथी कोळियो अंन!’
‘जो! जो! पेली धनिक बालिका पडघो आरंभे,
ने पेला पंडितनुं वाचन ते य घडी थंभे!’
‘तारां गीत मोटांने छाजे, मने वाटनी धूळ;
मारां हाड उपर तो गाशे समडी, गीध, गरुड!’
‘ना! ना! पळ तो थोभ, समज ए गीत बधां तारां;
सुखिया राचे भले सुणी, पण समजे गीत न मारां.’
‘ए आनंद अमीरो काजे, करशे बुज जरूर;
मारे तो गीतो सुणवानो समय घणो छे दूर!’
‘भले; गमे तो आ गम को दी’ करजे पगलां तारां!
कदरहीण शुं वृथा सूकाशे आंसु आ मारां?!’
(२)
‘केम भिखारण! सुखी बनी शुं? तो नथी मारे गावुं!
सुखी न समजे, दुःखी सुणे ना, तो बहेतर नथी मारे गावुं!’
‘सुखनां तो ए नीर झांझवां, दोडी दोडी पस्तावुं!’
‘केम आवडा पुरमां तारुं पेट पूरुं न भरायुं?!’
‘अरे; श्हेरना धनढगला आ झोळीमां नव माय,
धोध पडे धननो त्यां मारो खोबो छूटी जाय!’
‘हवे तने समजाशे मारां गीत खरे मोंघा.’
‘गीत जीवता मोत तणां मीठा आजे तो गा!’
‘जीवननां मृत्युनां गाणां गाईश अणगायां,
धन्य थईश के दुःखी दिलनां आंसु ल्होवायां!’
(ता. ३-७-१९३२)
Bulabul Ane Bhikharana
(lavani)
‘shid akaran bhame bhikharana? Av ahin taru niche! Jo mara gane jag kevun anande hinche!’
‘na re ba! Mare to bhamavun, nathi gitaman manna;
Tara git sunye malavanun nathi koliyo anna!’
‘jo! Jo! Peli dhanik balika padagho aranbhe,
Ne pela panditanun vachan te ya ghadi thanbhe!’
‘taran git motanne chhaje, mane vatani dhula;
Maran had upar to gashe samadi, gidha, garuda!’
‘na! Na! Pal to thobha, samaj e git badhan taran;
Sukhiya rache bhale suni, pan samaje git n maran.’
‘e ananda amiro kaje, karashe buj jarura;
Mare to gito sunavano samaya ghano chhe dura!’
‘bhale; game to a gam ko di’ karaje pagalan taran! Kadarahin shun vrutha sukashe ansu a maran?!’
(2)
‘kem bhikharana! Sukhi bani shun? To nathi mare gavun! Sukhi n samaje, duahkhi sune na, to bahetar nathi mare gavun!’
‘sukhanan to e nir zanzavan, dodi dodi pastavun!’
‘kem avada puraman tarun pet purun n bharayun?!’
‘are; shherana dhanadhagala a zoliman nav maya,
Dhod pade dhanano tyan maro khobo chhuti jaya!’
‘have tane samajashe maran git khare mongha.’
‘git jivata mot tanan mitha aje to ga!’
‘jivananan mrutyunan ganan gaish anagayan,
Dhanya thaish ke duahkhi dilanan ansu lhovayan!’
(ta. 3-7-1932)
Bulabul ane bhikhāraṇa
(lāvaṇī)
‘shīd akāraṇ bhame bhikhāraṇa? Āv ahīn taru nīche! Jo mārā gāne jag kevun ānande hīnche!’
‘nā re bā! Māre to bhamavun, nathī gītamān manna;
Tārā gīt suṇye maḷavānun nathī koḷiyo anna!’
‘jo! Jo! Pelī dhanik bālikā paḍagho āranbhe,
Ne pelā panḍitanun vāchan te ya ghaḍī thanbhe!’
‘tārān gīt moṭānne chhāje, mane vāṭanī dhūḷa;
Mārān hāḍ upar to gāshe samaḍī, gīdha, garuḍa!’
‘nā! Nā! Paḷ to thobha, samaj e gīt badhān tārān;
Sukhiyā rāche bhale suṇī, paṇ samaje gīt n mārān.’
‘e ānanda amīro kāje, karashe buj jarūra;
Māre to gīto suṇavāno samaya ghaṇo chhe dūra!’
‘bhale; game to ā gam ko dī’ karaje pagalān tārān! Kadarahīṇ shun vṛuthā sūkāshe ānsu ā mārān?!’
(2)
‘kem bhikhāraṇa! Sukhī banī shun? To nathī māre gāvun! Sukhī n samaje, duahkhī suṇe nā, to bahetar nathī māre gāvun!’
‘sukhanān to e nīr zānzavān, doḍī doḍī pastāvun!’
‘kem āvaḍā puramān tārun peṭ pūrun n bharāyun?!’
‘are; shheranā dhanaḍhagalā ā zoḷīmān nav māya,
Dhoḍ paḍe dhanano tyān māro khobo chhūṭī jāya!’
‘have tane samajāshe mārān gīt khare monghā.’
‘gīt jīvatā mot taṇān mīṭhā āje to gā!’
‘jīvananān mṛutyunān gāṇān gāīsh aṇagāyān,
Dhanya thaīsh ke duahkhī dilanān ānsu lhovāyān!’
(tā. 3-7-1932)
Source : ઉમાશંકર જોશી