ગાંધી અને કવિતા
એક દી એક કૃશ કાવ્ય
પહોંચ્યું ગાંધી આશ્રમે
નજરે એમને નિહાળવા.
બાપુ તો કાંતી રહ્યાં’તાં
દોરો પોતાનો રામ ભણી લંબાવતાં
ક્યાંથી દેખાય એને કાવ્ય
ઊભું જે બારણે વાટ જોતું ને
નથી પોતે ભજન એ ખ્યાલે ઝંખવાતું.
ખોંખારો ખાધો કાવ્યે
ને જોયું બાપુએ આડી નજરે
એ ચશ્માના કાચમાંથી જેણે
નરક પણ જોયું હતું.
‘કાંત્યું છે કદી તેં?’, પૂછ્યું બાપુએ
‘ક્યારે મેલાં ઉપાડ્યાં છે માથે?’
‘ક્યારે ય ધુમાડો ખાધો છે
વહેલી પરોઢના ચુલાનો?’
‘ભૂખમરો વેઠ્યો છે કદી?’
કાવ્ય કહે : ‘મારો જન્મ તો
થયો’તો જંગલમાં, કોઈ શિકારીના મુખમાં
ને ઉછેર માછીમારને ઝૂંપડે.
છતાં મને કોઈ કામ ન આવડે, હું તો બસ ગાઉં
પહેલા મેં ગાયું રાજદરબારોમાં
ને ત્યારે હતું હું મદમસ્ત, સૌંદર્યપૂંજ
પણ હવે રઝડું છું શેરીઓમાં
અડધું ભૂખે ચોડવાતું.’
‘સારું છે’ કહ્યું બાપુએ
વંકા સ્મિત સાથે, ‘પણ મૂકી દેવી પડશે
આ ટેવ ઘડી ઘડી
અઘરું બોલવાની.
જઈને ખેતરમાં સાંભળ
કોસ હાંકનારા બોલે છે શું.’
અને કાવ્ય થઈ ગ્યું ધાનનો દાણો
ખેતરમાં રાહ જોતો
કે ક્યારે ખેડુ આવે ને
તાજે છાંટણે ભીંજાયેલી
કોરી ધરતીને ખેડે.
(સચ્ચિદાનંદનની અંગ્રેજી કવિતાનું ગુજરાતી રૂપાંતર)
गांधी अने कविता
एक दी एक कृश काव्य
पहोंच्युं गांधी आश्रमे
नजरे एमने निहाळवा.
बापु तो कांती रह्यां’तां
दोरो पोतानो राम भणी लंबावतां
क्यांथी देखाय एने काव्य
ऊभुं जे बारणे वाट जोतुं ने
नथी पोते भजन ए ख्याले झंखवातुं.
खोंखारो खाधो काव्ये
ने जोयुं बापुए आडी नजरे
ए चश्माना काचमांथी जेणे
नरक पण जोयुं हतुं.
‘कांत्युं छे कदी तें?’, पूछ्युं बापुए
‘क्यारे मेलां उपाड्यां छे माथे?’
‘क्यारे य धुमाडो खाधो छे
वहेली परोढना चुलानो?’
‘भूखमरो वेठ्यो छे कदी?’
काव्य कहे : ‘मारो जन्म तो
थयो’तो जंगलमां, कोई शिकारीना मुखमां
ने उछेर माछीमारने झूंपडे.
छतां मने कोई काम न आवडे, हुं तो बस गाउं
पहेला में गायुं राजदरबारोमां
ने त्यारे हतुं हुं मदमस्त, सौंदर्यपूंज
पण हवे रझडुं छुं शेरीओमां
अडधुं भूखे चोडवातुं.’
‘सारुं छे’ कह्युं बापुए
वंका स्मित साथे, ‘पण मूकी देवी पडशे
आ टेव घडी घडी
अघरुं बोलवानी.
जईने खेतरमां सांभळ
कोस हांकनारा बोले छे शुं.’
अने काव्य थई ग्युं धाननो दाणो
खेतरमां राह जोतो
के क्यारे खेडु आवे ने
ताजे छांटणे भींजायेली
कोरी धरतीने खेडे.
(सच्चिदानंदननी अंग्रेजी कवितानुं गुजराती रूपांतर)
Gandhi Ane Kavita
Ek di ek krush kavya
Pahonchyun gandhi ashrame
Najare emane nihalava.
Bapu to kanti rahyan’tan
Doro potano ram bhani lanbavatan
Kyanthi dekhaya ene kavya
Ubhun je barane vat jotun ne
Nathi pote bhajan e khyale zankhavatun.
Khonkharo khadho kavye
Ne joyun bapue adi najare
E chashmana kachamanthi jene
Narak pan joyun hatun.
‘kantyun chhe kadi ten?’, puchhyun bapue
‘kyare melan upadyan chhe mathe?’
‘kyare ya dhumado khadho chhe
Vaheli parodhana chulano?’
‘bhukhamaro vethyo chhe kadi?’
Kavya kahe : 'maro janma to
Thayo’to jangalaman, koi shikarina mukhaman
Ne uchher machhimarane zunpade.
Chhatan mane koi kam n avade, hun to bas gaun
Pahela men gayun rajadarabaroman
Ne tyare hatun hun madamasta, saundaryapunja
Pan have razadun chhun sherioman
Adadhun bhukhe chodavatun.’
‘sarun chhe’ kahyun bapue
Vanka smit sathe, ‘pan muki devi padashe
A tev ghadi ghadi
Agharun bolavani. Jaine khetaraman sanbhala
Kos hankanara bole chhe shun.’
Ane kavya thai gyun dhanano dano
Khetaraman rah joto
Ke kyare khedu ave ne
Taje chhantane bhinjayeli
Kori dharatine khede.
(sachchidanandanani angreji kavitanun gujarati rupantara)
Gāndhī ane kavitā
Ek dī ek kṛush kāvya
Pahonchyun gāndhī āshrame
Najare emane nihāḷavā.
Bāpu to kāntī rahyān’tān
Doro potāno rām bhaṇī lanbāvatān
Kyānthī dekhāya ene kāvya
Ūbhun je bāraṇe vāṭ jotun ne
Nathī pote bhajan e khyāle zankhavātun.
Khonkhāro khādho kāvye
Ne joyun bāpue āḍī najare
E chashmānā kāchamānthī jeṇe
Narak paṇ joyun hatun.
‘kāntyun chhe kadī ten?’, pūchhyun bāpue
‘kyāre melān upāḍyān chhe māthe?’
‘kyāre ya dhumāḍo khādho chhe
Vahelī paroḍhanā chulāno?’
‘bhūkhamaro veṭhyo chhe kadī?’
Kāvya kahe : ‘māro janma to
Thayo’to jangalamān, koī shikārīnā mukhamān
Ne uchher māchhīmārane zūnpaḍe.
Chhatān mane koī kām n āvaḍe, hun to bas gāun
Pahelā men gāyun rājadarabāromān
Ne tyāre hatun hun madamasta, saundaryapūnja
Paṇ have razaḍun chhun sherīomān
Aḍadhun bhūkhe choḍavātun.’
‘sārun chhe’ kahyun bāpue
Vankā smit sāthe, ‘paṇ mūkī devī paḍashe
Ā ṭev ghaḍī ghaḍī
Agharun bolavānī. Jaīne khetaramān sānbhaḷa
Kos hānkanārā bole chhe shun.’
Ane kāvya thaī gyun dhānano dāṇo
Khetaramān rāh joto
Ke kyāre kheḍu āve ne
Tāje chhānṭaṇe bhīnjāyelī
Korī dharatīne kheḍe.
(sachchidānandananī angrejī kavitānun gujarātī rūpāntara)
Source : અનુવાદઃ માવજીભાઈ