કવિ મુફલિસ છું – પણ છું એક કદમ આગળ સિકંદરથી
કવિ બરકત વિરાણી ‘બેફામ’ની કલમમાંથી શાયરીના અસંખ્ય સુંદર મોતી ટપક્યાં છે. તેમાંના કેટલાંક મોતી ખૂબ જ ચલણી બન્યાં છે તો કેટલાંક પુસ્તકોના પાનામાં જ પુરાઈને રહી ગયા છે. આવાં કેટલાંક ઓછા જાણીતા છતાં શાયરીના સાચા ચમકદાર મોતી અત્રે રજૂ કર્યા છેઃ
(૧)
નથી નિસ્બત મને આ ધરતીથી, નભથી, સમંદરથી
કરું છું હું લડાઈ માનવીના મનથી અંદરથી
ફક્ત જીતવી નથી, મારે તો રચવી છે નવી દુનિયા
કવિ મુફલિસ છું પણ છું એક કદમ આગળ સિકંદરથી
-બેફામ
(૨)
ભાગ્ય માટે કોઈ ના રાખો સિતારા પર મદાર,
ખુદ ન જે ઉગરે, ક્યાંથી એ બીજાનો ઉગાર?
એ બિચારા ધરતીને અજવાળવાના કઈ રીતે?
જે હરી શકતા નથી આકાશનો યે અંધકાર!
-બેફામ
(૩)
ચમનમાં ફૂલ ના ખીલે અને વેરાન રણ આપે,
ઊગે નહિ જ્યાં ઉષા ત્યાં પણ નિશાનું આવરણ આપે,
નથી અલ્લાહનો અન્યાય તો બેફામ આ શું છે?
જીવન જીવી શક્યાં ના હોય એને પણ મરણ આપે!
-બેફામ
(૪)
મારી સઘળી અલ્પતાનું તું જ કારણ છે, ખુદા!
તું મહાન એવો થયો કે બંદગી ઓછી પડી.
દુઃખ નથી બેફામ એનું કે મરણ આવી ઊભું,
દુઃખ ફક્ત એ જ કે આ જિંદગી ઓછી પડી.
-બેફામ
(૫)
મારી ખુદ્દાર તમન્નાને નડે છે દુનિયા
મારી ફિતરતની ખુશી સાથ લડે છે દુનિયા
મારા અલ્લાહ ક્ષમા કરજે જો બંદો ન રહું
કે હવે તું નહિ, જીવનને ઘડે છે દુનિયા
-બેફામ
(૬)
છુ તારા માર્ગ પર ને તોય વાગે છે મને કાંટા
કહે ઓ ઈશ, આ તે મારી કે તારી પરીક્ષા છે?
કયામતના દિવસનો અર્થ બીજો કંઈ નથી બેફામ
વિધાતાનાં લખાણો પર ફિરસ્તાની સમીક્ષા છે
-બેફામ
(૭)
તુરબત મળી જવાબમાં માગ્યું હતું અમે
ઈર્ષ્યા ન થાય કોઈને એવી જગા મળે
બેફામ જીવતાં જ જરૂરત હતી મને
શો અર્થ છે મરણની પછી જો ખુદા મળે
-બેફામ
(૮)
કબરની ઊંઘમાં બેફામ જો નહિ સ્વર્ગનાં સપના,
જીવનમાં જે મળ્યું નહિ એ મરણની બાદ શું મળશે?
અસંતોષી નથી હોતા જે સાચા હોય છે પ્યાસા,
મળે પાણી તો નહિ પૂછે ઝરણની બાદ શું મળશે?
-બેફામ
(૯)
જનમ પરથી જ માનવના જીવનનું માપ થાયે છે
રડે છે સૌ પ્રથમ, સૌને પ્રથમ સંતાપ થાયે છે,
જગતમાં આવનારા જીવ માટે છે નિયમ ઉલટા
સજા પહેલાં મળે છે ને પછીથી પાપ થાયે છે
-બેફામ
(૧૦)
બધાના હાથમાં લીટા જ દોર્યા છે વિધાતાએ
પછી ક્યાંથી કોઈ વાંચી શકે એવાં કરમ નીકળે?
પ્રણયને પાપ કહેનારા થશે તારી દશા કેવી?
કદાચ અલ્લાહને ત્યાં એજ જો દિલનો ધરમ નીકળે
-બેફામ
(૧૧)
નિરખશો માર્ગ પર ત્યારે નકામાં લાગશે પથ્થર
કદમ મૂકશો તો સંકટ જેમ સામા લાગશે પથ્થર
પરંતુ વાગશે ને એ બહાને બેસવા મળશે
તો મારી જેમ તમને પણ વિસામા લાગશે પથ્થર
-બેફામ
(૧૨)
પ્રકૃતિનો જે નિયમ છે તે અવિચળ રહેશે
કામ નહિ આવે કદી એ સદા નિર્બળ રહેશે
જ્યાં સરોવર કે નદી બદલે હશે સૂકું રણ
પડશે વરસાદ છતાં ત્યાં રોજ મૃગજળ રહેશે
-બેફામ
(૧૩)
નમક છાંટ્યું હશે શાયદ કોઈએ દિલના જખ્મો પર
કદાચિત એટલા માટે જ ખારાં થઈ ગયાં આંસુ
જગત સિંધુમાં કેવળ એ જ બિન્દુ થઈ શક્યાં મોતી
પડ્યાં જળમાં છતાં જળથી જે ન્યારાં થઈ ગયાં આંસુ
-બેફામ
(૧૪)
જખમ પર ફૂંક મારે છે કોઈ તો થાય છે પીડા
ઝીલે જે ઘાવ દુનિયાના હવે એવું જિગર ક્યાં છે?
બિછાવ્યા તો નથી એમાં ય કાંટા કોઈએ બેફામ
મરણ પહેલાં જરા હું જોઈ લઉં - મારી કબર ક્યાં છે?
-બેફામ
(૧૫)
મને જ્યાં સુખ મળ્યું ત્યાં સાથ એનો દઈ ગયાં મિત્રો,
હસીને હર્ષનો હિસ્સો મળ્યો તે લઈ ગયા મિત્રો,
મગર એક જ દશા પૂરતી હતી નહિ એ વફાદારી,
દુઃખી હું થઈ ગયો ત્યારેય હર્ષિત થઈ ગયા મિત્રો!
-બેફામ
(૧૬)
મને કબૂલ છે મિત્રો, તમે નિખાલસ છો,
તમારી લાગણી છે એવો ભાસ તો આપો.
જુઓ છો જેમ બધાને, મને ન એમ જુઓ,
કદીક મારા ઉપર ધ્યાન ખાસ તો આપો.
મર્યા પછી તો કબર આપશે બધા બેફામ,
મરી શકાય જ્યાં એવો નિવાસ તો આપો.
-બેફામ
(૧૭)
કરો ન વાત કે હું આવો છું ને એવો છું,
કહી દઉં છું હવે હું જ કે હું કેવો છું,
નથી હું કોઈ ફિરસ્તો, ઓ નિંદકો મારા!
હું માનવી છું, તમારા બધાય જેવો છું!
कवि मुफलिस छुं – पण छुं एक कदम आगळ सिकंदरथी
कवि बरकत विराणी ‘बेफाम’नी कलममांथी शायरीना असंख्य सुंदर मोती टपक्यां छे. तेमांना केटलांक मोती खूब ज चलणी बन्यां छे तो केटलांक पुस्तकोना पानामां ज पुराईने रही गया छे. आवां केटलांक ओछा जाणीता छतां शायरीना साचा चमकदार मोती अत्रे रजू कर्या छेः
(१)
नथी निस्बत मने आ धरतीथी, नभथी, समंदरथी
करुं छुं हुं लडाई मानवीना मनथी अंदरथी
फक्त जीतवी नथी, मारे तो रचवी छे नवी दुनिया
कवि मुफलिस छुं पण छुं एक कदम आगळ सिकंदरथी
-बेफाम
(२)
भाग्य माटे कोई ना राखो सितारा पर मदार,
खुद न जे उगरे, क्यांथी ए बीजानो उगार?
ए बिचारा धरतीने अजवाळवाना कई रीते?
जे हरी शकता नथी आकाशनो ये अंधकार!
-बेफाम
(३)
चमनमां फूल ना खीले अने वेरान रण आपे,
ऊगे नहि ज्यां उषा त्यां पण निशानुं आवरण आपे,
नथी अल्लाहनो अन्याय तो बेफाम आ शुं छे?
जीवन जीवी शक्यां ना होय एने पण मरण आपे!
-बेफाम
(४)
मारी सघळी अल्पतानुं तुं ज कारण छे, खुदा!
तुं महान एवो थयो के बंदगी ओछी पडी.
दुःख नथी बेफाम एनुं के मरण आवी ऊभुं,
दुःख फक्त ए ज के आ जिंदगी ओछी पडी.
-बेफाम
(५)
मारी खुद्दार तमन्नाने नडे छे दुनिया
मारी फितरतनी खुशी साथ लडे छे दुनिया
मारा अल्लाह क्षमा करजे जो बंदो न रहुं
के हवे तुं नहि, जीवनने घडे छे दुनिया
-बेफाम
(६)
छु तारा मार्ग पर ने तोय वागे छे मने कांटा
कहे ओ ईश, आ ते मारी के तारी परीक्षा छे?
कयामतना दिवसनो अर्थ बीजो कंई नथी बेफाम
विधातानां लखाणो पर फिरस्तानी समीक्षा छे
-बेफाम
(७)
तुरबत मळी जवाबमां माग्युं हतुं अमे
ईर्ष्या न थाय कोईने एवी जगा मळे
बेफाम जीवतां ज जरूरत हती मने
शो अर्थ छे मरणनी पछी जो खुदा मळे
-बेफाम
(८)
कबरनी ऊंघमां बेफाम जो नहि स्वर्गनां सपना,
जीवनमां जे मळ्युं नहि ए मरणनी बाद शुं मळशे?
असंतोषी नथी होता जे साचा होय छे प्यासा,
मळे पाणी तो नहि पूछे झरणनी बाद शुं मळशे?
-बेफाम
(९)
जनम परथी ज मानवना जीवननुं माप थाये छे
रडे छे सौ प्रथम, सौने प्रथम संताप थाये छे,
जगतमां आवनारा जीव माटे छे नियम उलटा
सजा पहेलां मळे छे ने पछीथी पाप थाये छे
-बेफाम
(१०)
बधाना हाथमां लीटा ज दोर्या छे विधाताए
पछी क्यांथी कोई वांची शके एवां करम नीकळे?
प्रणयने पाप कहेनारा थशे तारी दशा केवी?
कदाच अल्लाहने त्यां एज जो दिलनो धरम नीकळे
-बेफाम
(११)
निरखशो मार्ग पर त्यारे नकामां लागशे पथ्थर
कदम मूकशो तो संकट जेम सामा लागशे पथ्थर
परंतु वागशे ने ए बहाने बेसवा मळशे
तो मारी जेम तमने पण विसामा लागशे पथ्थर
-बेफाम
(१२)
प्रकृतिनो जे नियम छे ते अविचळ रहेशे
काम नहि आवे कदी ए सदा निर्बळ रहेशे
ज्यां सरोवर के नदी बदले हशे सूकुं रण
पडशे वरसाद छतां त्यां रोज मृगजळ रहेशे
-बेफाम
(१३)
नमक छांट्युं हशे शायद कोईए दिलना जख्मो पर
कदाचित एटला माटे ज खारां थई गयां आंसु
जगत सिंधुमां केवळ ए ज बिन्दु थई शक्यां मोती
पड्यां जळमां छतां जळथी जे न्यारां थई गयां आंसु
-बेफाम
(१४)
जखम पर फूंक मारे छे कोई तो थाय छे पीडा
झीले जे घाव दुनियाना हवे एवुं जिगर क्यां छे?
बिछाव्या तो नथी एमां य कांटा कोईए बेफाम
मरण पहेलां जरा हुं जोई लउं - मारी कबर क्यां छे?
-बेफाम
(१५)
मने ज्यां सुख मळ्युं त्यां साथ एनो दई गयां मित्रो,
हसीने हर्षनो हिस्सो मळ्यो ते लई गया मित्रो,
मगर एक ज दशा पूरती हती नहि ए वफादारी,
दुःखी हुं थई गयो त्यारेय हर्षित थई गया मित्रो!
-बेफाम
(१६)
मने कबूल छे मित्रो, तमे निखालस छो,
तमारी लागणी छे एवो भास तो आपो.
जुओ छो जेम बधाने, मने न एम जुओ,
कदीक मारा उपर ध्यान खास तो आपो.
मर्या पछी तो कबर आपशे बधा बेफाम,
मरी शकाय ज्यां एवो निवास तो आपो.
-बेफाम
(१७)
करो न वात के हुं आवो छुं ने एवो छुं,
कही दउं छुं हवे हुं ज के हुं केवो छुं,
नथी हुं कोई फिरस्तो, ओ निंदको मारा!
हुं मानवी छुं, तमारा बधाय जेवो छुं!
Kavi Mufalis Chhun - Pan Chhun Ek Kadam Agal Sikandarathi
Kavi barakat virani 'befama’ni kalamamanthi shayarina asankhya sundar moti tapakyan chhe. Temanna ketalanka moti khub j chalani banyan chhe to ketalanka pustakona panaman j puraine rahi gaya chhe. Avan ketalanka ochha janita chhatan shayarina sacha chamakadar moti atre raju karya chheah
(1)
Nathi nisbat mane a dharatithi, nabhathi, samandarathi
Karun chhun hun ladai manavina manathi andarathi
Fakta jitavi nathi, mare to rachavi chhe navi duniya
Kavi mufalis chhun pan chhun ek kadam agal sikandarathi
-befama
(2)
Bhagya mate koi na rakho sitara par madara,
Khud n je ugare, kyanthi e bijano ugara? E bichara dharatine ajavalavana kai rite? Je hari shakata nathi akashano ye andhakara!
-befama
(3)
Chamanaman ful na khile ane veran ran ape,
Uge nahi jyan usha tyan pan nishanun avaran ape,
Nathi allahano anyaya to befam a shun chhe? Jivan jivi shakyan na hoya ene pan maran ape!
-befama
(4)
Mari saghali alpatanun tun j karan chhe, khuda! Tun mahan evo thayo ke bandagi ochhi padi. Duahkh nathi befam enun ke maran avi ubhun,
Duahkh fakta e j ke a jindagi ochhi padi.
-befama
(5)
Mari khuddar tamannane nade chhe duniya
Mari fitaratani khushi sath lade chhe duniya
Mara allah kshama karaje jo bando n rahun
Ke have tun nahi, jivanane ghade chhe duniya
-befama
(6)
Chhu tara marga par ne toya vage chhe mane kanta
Kahe o isha, a te mari ke tari pariksha chhe? Kayamatana divasano arth bijo kani nathi befama
Vidhatanan lakhano par firastani samiksha chhe
-befama
(7)
Turabat mali javabaman magyun hatun ame
Irshya n thaya koine evi jaga male
Befam jivatan j jarurat hati mane
Sho arth chhe maranani pachhi jo khuda male
-befama
(8)
Kabarani unghaman befam jo nahi svarganan sapana,
Jivanaman je malyun nahi e maranani bad shun malashe? Asantoshi nathi hota je sacha hoya chhe pyasa,
Male pani to nahi puchhe zaranani bad shun malashe?
-befama
(9)
Janam parathi j manavana jivananun map thaye chhe
Rade chhe sau prathama, saune pratham santap thaye chhe,
Jagataman avanara jiv mate chhe niyam ulata
Saja pahelan male chhe ne pachhithi pap thaye chhe
-befama
(10)
Badhana hathaman lita j dorya chhe vidhatae
Pachhi kyanthi koi vanchi shake evan karam nikale? Pranayane pap kahenara thashe tari dasha kevi? Kadach allahane tyan ej jo dilano dharam nikale
-befama
(11)
Nirakhasho marga par tyare nakaman lagashe paththara
Kadam mukasho to sankat jem sama lagashe paththara
Parantu vagashe ne e bahane besava malashe
To mari jem tamane pan visama lagashe paththara
-befama
(12)
Prakrutino je niyam chhe te avichal raheshe
Kam nahi ave kadi e sada nirbal raheshe
Jyan sarovar ke nadi badale hashe sukun rana
Padashe varasad chhatan tyan roj mrugajal raheshe
-befama
(13)
Namak chhantyun hashe shayad koie dilana jakhmo para
Kadachit etala mate j kharan thai gayan ansu
Jagat sindhuman keval e j bindu thai shakyan moti
Padyan jalaman chhatan jalathi je nyaran thai gayan ansu
-befama
(14)
Jakham par funka mare chhe koi to thaya chhe pida
Zile je ghav duniyana have evun jigar kyan chhe? Bichhavya to nathi eman ya kanta koie befama
Maran pahelan jara hun joi laun - mari kabar kyan chhe?
-befama
(15)
Mane jyan sukh malyun tyan sath eno dai gayan mitro,
Hasine harshano hisso malyo te lai gaya mitro,
Magar ek j dasha purati hati nahi e vafadari,
Duahkhi hun thai gayo tyareya harshit thai gaya mitro!
-befama
(16)
Mane kabul chhe mitro, tame nikhalas chho,
Tamari lagani chhe evo bhas to apo. Juo chho jem badhane, mane n em juo,
Kadik mara upar dhyan khas to apo. Marya pachhi to kabar apashe badha befama,
Mari shakaya jyan evo nivas to apo.
-befama
(17)
Karo n vat ke hun avo chhun ne evo chhun,
Kahi daun chhun have hun j ke hun kevo chhun,
Nathi hun koi firasto, o nindako mara! Hun manavi chhun, tamara badhaya jevo chhun!
Kavi mufalis chhun – paṇ chhun ek kadam āgaḷ sikandarathī
Kavi barakat virāṇī ‘befāma’nī kalamamānthī shāyarīnā asankhya sundar motī ṭapakyān chhe. Temānnā keṭalānka motī khūb j chalaṇī banyān chhe to keṭalānka pustakonā pānāmān j purāīne rahī gayā chhe. Āvān keṭalānka ochhā jāṇītā chhatān shāyarīnā sāchā chamakadār motī atre rajū karyā chheah
(1)
Nathī nisbat mane ā dharatīthī, nabhathī, samandarathī
Karun chhun hun laḍāī mānavīnā manathī andarathī
Fakta jītavī nathī, māre to rachavī chhe navī duniyā
Kavi mufalis chhun paṇ chhun ek kadam āgaḷ sikandarathī
-befāma
(2)
Bhāgya māṭe koī nā rākho sitārā par madāra,
Khud n je ugare, kyānthī e bījāno ugāra? E bichārā dharatīne ajavāḷavānā kaī rīte? Je harī shakatā nathī ākāshano ye andhakāra!
-befāma
(3)
Chamanamān fūl nā khīle ane verān raṇ āpe,
Ūge nahi jyān uṣhā tyān paṇ nishānun āvaraṇ āpe,
Nathī allāhano anyāya to befām ā shun chhe? Jīvan jīvī shakyān nā hoya ene paṇ maraṇ āpe!
-befāma
(4)
Mārī saghaḷī alpatānun tun j kāraṇ chhe, khudā! Tun mahān evo thayo ke bandagī ochhī paḍī. Duahkh nathī befām enun ke maraṇ āvī ūbhun,
Duahkh fakta e j ke ā jindagī ochhī paḍī.
-befāma
(5)
Mārī khuddār tamannāne naḍe chhe duniyā
Mārī fitaratanī khushī sāth laḍe chhe duniyā
Mārā allāh kṣhamā karaje jo bando n rahun
Ke have tun nahi, jīvanane ghaḍe chhe duniyā
-befāma
(6)
Chhu tārā mārga par ne toya vāge chhe mane kānṭā
Kahe o īsha, ā te mārī ke tārī parīkṣhā chhe? Kayāmatanā divasano arth bījo kanī nathī befāma
Vidhātānān lakhāṇo par firastānī samīkṣhā chhe
-befāma
(7)
Turabat maḷī javābamān māgyun hatun ame
Īrṣhyā n thāya koīne evī jagā maḷe
Befām jīvatān j jarūrat hatī mane
Sho arth chhe maraṇanī pachhī jo khudā maḷe
-befāma
(8)
Kabaranī ūnghamān befām jo nahi svarganān sapanā,
Jīvanamān je maḷyun nahi e maraṇanī bād shun maḷashe? Asantoṣhī nathī hotā je sāchā hoya chhe pyāsā,
Maḷe pāṇī to nahi pūchhe zaraṇanī bād shun maḷashe?
-befāma
(9)
Janam parathī j mānavanā jīvananun māp thāye chhe
Raḍe chhe sau prathama, saune pratham santāp thāye chhe,
Jagatamān āvanārā jīv māṭe chhe niyam ulaṭā
Sajā pahelān maḷe chhe ne pachhīthī pāp thāye chhe
-befāma
(10)
Badhānā hāthamān līṭā j doryā chhe vidhātāe
Pachhī kyānthī koī vānchī shake evān karam nīkaḷe? Praṇayane pāp kahenārā thashe tārī dashā kevī? Kadāch allāhane tyān ej jo dilano dharam nīkaḷe
-befāma
(11)
Nirakhasho mārga par tyāre nakāmān lāgashe paththara
Kadam mūkasho to sankaṭ jem sāmā lāgashe paththara
Parantu vāgashe ne e bahāne besavā maḷashe
To mārī jem tamane paṇ visāmā lāgashe paththara
-befāma
(12)
Prakṛutino je niyam chhe te avichaḷ raheshe
Kām nahi āve kadī e sadā nirbaḷ raheshe
Jyān sarovar ke nadī badale hashe sūkun raṇa
Paḍashe varasād chhatān tyān roj mṛugajaḷ raheshe
-befāma
(13)
Namak chhānṭyun hashe shāyad koīe dilanā jakhmo para
Kadāchit eṭalā māṭe j khārān thaī gayān ānsu
Jagat sindhumān kevaḷ e j bindu thaī shakyān motī
Paḍyān jaḷamān chhatān jaḷathī je nyārān thaī gayān ānsu
-befāma
(14)
Jakham par fūnka māre chhe koī to thāya chhe pīḍā
Zīle je ghāv duniyānā have evun jigar kyān chhe? Bichhāvyā to nathī emān ya kānṭā koīe befāma
Maraṇ pahelān jarā hun joī laun - mārī kabar kyān chhe?
-befāma
(15)
Mane jyān sukh maḷyun tyān sāth eno daī gayān mitro,
Hasīne harṣhano hisso maḷyo te laī gayā mitro,
Magar ek j dashā pūratī hatī nahi e vafādārī,
Duahkhī hun thaī gayo tyāreya harṣhit thaī gayā mitro!
-befāma
(16)
Mane kabūl chhe mitro, tame nikhālas chho,
Tamārī lāgaṇī chhe evo bhās to āpo. Juo chho jem badhāne, mane n em juo,
Kadīk mārā upar dhyān khās to āpo. Maryā pachhī to kabar āpashe badhā befāma,
Marī shakāya jyān evo nivās to āpo.
-befāma
(17)
Karo n vāt ke hun āvo chhun ne evo chhun,
Kahī daun chhun have hun j ke hun kevo chhun,
Nathī hun koī firasto, o nindako mārā! Hun mānavī chhun, tamārā badhāya jevo chhun!
Source : બેફામ