આંધળી માનો કાગળ
અમૃત ભરેલું અંતર જેનું, સાગર જેવડું સત્,
પૂનમચંદના પાનિયા આગળ ડોશી લખાવતી ખત,
ગગો એનો મુંબઈ ગામે;
ગીગુભાઈ નાગજી નામે.
લખ્ય કે માડી! પાંચ વરસમાં પ્હોંચી નથી એક પાઈ
કાગળની એક ચબરખી પણ, મને મળી નથી ભાઈ !
સમાચાર સાંભળી તારા;
રોવું મારે કેટલા દા’ડા?
ભાણાનો ભાણિયો લખે છે કે ગીગુ રોજ મને ભેળો થાય,
દન આખો જાય દાડિયું ખેંચવા રાતે હોટલમાં ખાય,
નિત નવાં લૂગડાં પે’રે
પાણી જેમ પૈસા વેરે.
હોટલનું ઝાઝું ખાઈશ મા, રાખજે ખરચીખૂટનું માપ,
દવાદારૂના દોકડા આપણે ક્યાંથી કાઢશું બાપ!
કાયા તારી રાખજે રૂડી;
ગરીબની ઈ જ છે મૂડી.
ખોરડું વેચ્યું ને ખેતર વેચ્યું, કૂબામાં કર્યો છે વાસ,
જારનો રોટલો જડે નહિ તે દિ’ પીઉં છું એકલી છાશ,
તારે પકવાનનું ભાણું,
મારે નિત જારનું ખાણું.
દેખતી તે દિ’ દળણાં-પાણી કરતી ઠામેઠામ,
આંખ વિનાનાં આંધળાંને હવે કોઈ ન આપે કામ,
તારે ગામ વીજળી દીવા,
મારે આંહીં અંધારાં પીવાં.
લિખિતંગ તારી આંધળી માના વાંચજે ઝાઝા જુહાર,
એકે રહ્યું નથી અંગનું ઢાંકણ, ખૂટી છે કોઠીએ જાર,
હવે નથી જીવવા આરો,
આવ્યો ભીખ માગવા વારો.
आंधळी मानो कागळ
अमृत भरेलुं अंतर जेनुं, सागर जेवडुं सत्,
पूनमचंदना पानिया आगळ डोशी लखावती खत,
गगो एनो मुंबई गामे;
गीगुभाई नागजी नामे.
लख्य के माडी! पांच वरसमां प्होंची नथी एक पाई
कागळनी एक चबरखी पण, मने मळी नथी भाई !
समाचार सांभळी तारा;
रोवुं मारे केटला दा’डा?
भाणानो भाणियो लखे छे के गीगु रोज मने भेळो थाय,
दन आखो जाय दाडियुं खेंचवा राते होटलमां खाय,
नित नवां लूगडां पे’रे
पाणी जेम पैसा वेरे.
होटलनुं झाझुं खाईश मा, राखजे खरचीखूटनुं माप,
दवादारूना दोकडा आपणे क्यांथी काढशुं बाप!
काया तारी राखजे रूडी;
गरीबनी ई ज छे मूडी.
खोरडुं वेच्युं ने खेतर वेच्युं, कूबामां कर्यो छे वास,
जारनो रोटलो जडे नहि ते दि’ पीउं छुं एकली छाश,
तारे पकवाननुं भाणुं,
मारे नित जारनुं खाणुं.
देखती ते दि’ दळणां-पाणी करती ठामेठाम,
आंख विनानां आंधळांने हवे कोई न आपे काम,
तारे गाम वीजळी दीवा,
मारे आंहीं अंधारां पीवां.
लिखितंग तारी आंधळी माना वांचजे झाझा जुहार,
एके रह्युं नथी अंगनुं ढांकण, खूटी छे कोठीए जार,
हवे नथी जीववा आरो,
आव्यो भीख मागवा वारो.
Andhali Mano Kagala
Amrut bharelun antar jenun, sagar jevadun sat,
Punamachandana paniya agal doshi lakhavati khata,
Gago eno munbai game;
Gigubhai nagaji name.
Lakhya ke madi! Panch varasaman phonchi nathi ek pai
Kagalani ek chabarakhi pana, mane mali nathi bhai ! Samachar sanbhali tara;
Rovun mare ketala da’da?
Bhanano bhaniyo lakhe chhe ke gigu roj mane bhelo thaya,
Dan akho jaya dadiyun khenchava rate hotalaman khaya,
Nit navan lugadan pe’re
Pani jem paisa vere.
Hotalanun zazun khaish ma, rakhaje kharachikhutanun mapa,
Davadaruna dokada apane kyanthi kadhashun bapa! Kaya tari rakhaje rudi;
Garibani i j chhe mudi.
Khoradun vechyun ne khetar vechyun, kubaman karyo chhe vasa,
Jarano rotalo jade nahi te di’ piun chhun ekali chhasha,
Tare pakavananun bhanun,
Mare nit jaranun khanun.
Dekhati te di’ dalanan-pani karati thamethama,
Ankh vinanan andhalanne have koi n ape kama,
Tare gam vijali diva,
Mare anhin andharan pivan.
Likhitanga tari andhali mana vanchaje zaza juhara,
Eke rahyun nathi anganun dhankana, khuti chhe kothie jara,
Have nathi jivava aro,
Avyo bhikh magava varo.
Āndhaḷī māno kāgaḷa
Amṛut bharelun antar jenun, sāgar jevaḍun sat,
Pūnamachandanā pāniyā āgaḷ ḍoshī lakhāvatī khata,
Gago eno munbaī gāme;
Gīgubhāī nāgajī nāme.
Lakhya ke māḍī! Pānch varasamān phonchī nathī ek pāī
Kāgaḷanī ek chabarakhī paṇa, mane maḷī nathī bhāī ! Samāchār sānbhaḷī tārā;
Rovun māre keṭalā dā’ḍā?
Bhāṇāno bhāṇiyo lakhe chhe ke gīgu roj mane bheḷo thāya,
Dan ākho jāya dāḍiyun khenchavā rāte hoṭalamān khāya,
Nit navān lūgaḍān pe’re
Pāṇī jem paisā vere.
Hoṭalanun zāzun khāīsh mā, rākhaje kharachīkhūṭanun māpa,
Davādārūnā dokaḍā āpaṇe kyānthī kāḍhashun bāpa! Kāyā tārī rākhaje rūḍī;
Garībanī ī j chhe mūḍī.
Khoraḍun vechyun ne khetar vechyun, kūbāmān karyo chhe vāsa,
Jārano roṭalo jaḍe nahi te di’ pīun chhun ekalī chhāsha,
Tāre pakavānanun bhāṇun,
Māre nit jāranun khāṇun.
Dekhatī te di’ daḷaṇān-pāṇī karatī ṭhāmeṭhāma,
Ānkh vinānān āndhaḷānne have koī n āpe kāma,
Tāre gām vījaḷī dīvā,
Māre ānhīn andhārān pīvān.
Likhitanga tārī āndhaḷī mānā vānchaje zāzā juhāra,
Eke rahyun nathī anganun ḍhānkaṇa, khūṭī chhe koṭhīe jāra,
Have nathī jīvavā āro,
Āvyo bhīkh māgavā vāro.
Source : ઈન્દુલાલ ગાંધી