અનુસ્વાર અષ્ટક
(હરિગીત)
હું બિંદુ સુંદર માત શારદને લલાટે ચંદ્ર શું,
મુજને સદા યોજો સમજથી, ચિત્ત બનશે ઈંદ્ર શું.
મુજ સ્થાન ક્યાં, મુજ શી ગતિ જાણી લિયો રસ પ્રેમથી,
તો સજ્જ બનશો જ્ઞાનથી, સૌંદર્યથી ને ક્ષેમથી.
તો પ્રથમ જાણો હું અને તુંમાં સદા મુજ વાસ છે,
આ જ્ઞાન વિણ હુ-હુ અને તુ-તુ તણો ઉપહાસ છે.
હું કરુ-વાંચુ-લખુ જો જો એમ લખશો લેશ તો,
મા શારદાના રમ્ય વદને લાગતી શી મેશ જો.
નરમાં કદી નહિ, નારીમાં ના એકવચને હું રહું,
હું કિંતુ નારી બહુવચનમાં માનવંતુ પદ ગ્રહું.
‘બા ગયાં’, ‘આવ્યાં બેન મોટાં’ એમ જો ન તમે લખો,
‘બા ગયા’, ‘આવ્યા બેન મોટા’ શો પછી બનશે ડખો.
ને નાન્યતરમાં તો ઘણી સેવક તણી છે હાજરી,
લો, મુજ વિનાના શબ્દની યાદી કરી જોજો જરી.
સૌ મુજ વિશેષણ એક ને બહુવચનમાં રાખો મને,
યાચું કૃપા આ ખાસ, મારો ભરખ ત્યાં ઝાઝો બને.
‘શું ફૂલ પેલું શોભતું’ ! જો આવું પ્રેમે ઉચ્ચરો,
‘શાં ફૂલ પેલાં શોભતાં’ ! બહુવચનમાં વાણી કરો.
મોજું નિહાળો એક નીરે, ત્યાં પછી મોજાં બને,
બમણાં અને તમણાં પછી અણગણ્યાં કોણ કહો ગણે?
ને બંધુ, પીતાં ‘નીર ઠંડું’ ના મને પણ પી જતા,
ને ‘ઝાડ ઉંચાં’ પણ ચડો તો ના મને ગબડાવતા.
બકરા અને બકરાં, ગધેડા ને ગધેડાં એક ના,
ગાડાં અને ગાંડા મહીં જે ભેદ, ભૂલો છેક ના.
ને જ્યાં ન મારો ખપ, મને ત્યાં લઈ જતા ન કૃપા કરી,
નરજાતિ સંગે મૂકતાં, પગ મૂકજો નિત્યે ડરી.
કો મલ્લને એવું કહ્યું જો, ‘ક્યાં ગયાં’તાં આપજી?’
જોજો મળે ના તરત મુક્કાનો મહા સરપાવજી.
તો મિત્ર મારી નમ્ર અરજી આટલી મનમાં ધરો,
લખતાં અને વદતાં મને ના સ્વપ્નમાંયે વિસ્મરો.
હું રમ્ય ગુંજન ગુંજતું નિત જ્ઞાનના પુષ્પે ઠરું,
અજ્ઞાનમાં પણ ડંખું કિંતુ એ કથા નહિ હું કરું.
(દોહરો)
અનુસ્વારનું આ લખ્યું સુંદર અષ્ટક આમ,
પ્રેમ થકી પાકું ભણો, પામો સિદ્ધિ તમામ.
છાપે છાપે છાપજો, પુસ્તક પુસ્તક માંહ્ય,
કંઠ કંઠ કરજો, થશે શારદ માત સહાય.
પાકો આનો પાઠ જો કરવાને મન થાય,
સૂચન એક સમર્પું તો, કમર કસીલો, ભાઈ!
નકલ કરો અષ્ટક તણી એકચિત્ત થઈ ખાસ,
અનુસ્વાર એંશી લખ્યાં પૂરાં, તો બસ પાસ
अनुस्वार अष्टक
(हरिगीत)
हुं बिंदु सुंदर मात शारदने ललाटे चंद्र शुं,
मुजने सदा योजो समजथी, चित्त बनशे ईंद्र शुं.
मुज स्थान क्यां, मुज शी गति जाणी लियो रस प्रेमथी,
तो सज्ज बनशो ज्ञानथी, सौंदर्यथी ने क्षेमथी.
तो प्रथम जाणो हुं अने तुंमां सदा मुज वास छे,
आ ज्ञान विण हु-हु अने तु-तु तणो उपहास छे.
हुं करु-वांचु-लखु जो जो एम लखशो लेश तो,
मा शारदाना रम्य वदने लागती शी मेश जो.
नरमां कदी नहि, नारीमां ना एकवचने हुं रहुं,
हुं किंतु नारी बहुवचनमां मानवंतु पद ग्रहुं.
‘बा गयां’, ‘आव्यां बेन मोटां’ एम जो न तमे लखो,
‘बा गया’, ‘आव्या बेन मोटा’ शो पछी बनशे डखो.
ने नान्यतरमां तो घणी सेवक तणी छे हाजरी,
लो, मुज विनाना शब्दनी यादी करी जोजो जरी.
सौ मुज विशेषण एक ने बहुवचनमां राखो मने,
याचुं कृपा आ खास, मारो भरख त्यां झाझो बने.
‘शुं फूल पेलुं शोभतुं’ ! जो आवुं प्रेमे उच्चरो,
‘शां फूल पेलां शोभतां’ ! बहुवचनमां वाणी करो.
मोजुं निहाळो एक नीरे, त्यां पछी मोजां बने,
बमणां अने तमणां पछी अणगण्यां कोण कहो गणे?
ने बंधु, पीतां ‘नीर ठंडुं’ ना मने पण पी जता,
ने ‘झाड उंचां’ पण चडो तो ना मने गबडावता.
बकरा अने बकरां, गधेडा ने गधेडां एक ना,
गाडां अने गांडा महीं जे भेद, भूलो छेक ना.
ने ज्यां न मारो खप, मने त्यां लई जता न कृपा करी,
नरजाति संगे मूकतां, पग मूकजो नित्ये डरी.
को मल्लने एवुं कह्युं जो, ‘क्यां गयां’तां आपजी?’
जोजो मळे ना तरत मुक्कानो महा सरपावजी.
तो मित्र मारी नम्र अरजी आटली मनमां धरो,
लखतां अने वदतां मने ना स्वप्नमांये विस्मरो.
हुं रम्य गुंजन गुंजतुं नित ज्ञानना पुष्पे ठरुं,
अज्ञानमां पण डंखुं किंतु ए कथा नहि हुं करुं.
(दोहरो)
अनुस्वारनुं आ लख्युं सुंदर अष्टक आम,
प्रेम थकी पाकुं भणो, पामो सिद्धि तमाम.
छापे छापे छापजो, पुस्तक पुस्तक मांह्य,
कंठ कंठ करजो, थशे शारद मात सहाय.
पाको आनो पाठ जो करवाने मन थाय,
सूचन एक समर्पुं तो, कमर कसीलो, भाई!
नकल करो अष्टक तणी एकचित्त थई खास,
अनुस्वार एंशी लख्यां पूरां, तो बस पास
Anuswar Ashtaka
(harigita)
Hun bindu sundar mat sharadane lalate chandra shun,
Mujane sada yojo samajathi, chitta banashe indra shun. Muj sthan kyan, muj shi gati jani liyo ras premathi,
To sajja banasho jnyanathi, saundaryathi ne kshemathi.
To pratham jano hun ane tunman sada muj vas chhe,
A jnyan vin hu-hu ane tu-tu tano upahas chhe. Hun karu-vanchu-lakhu jo jo em lakhasho lesh to,
Ma sharadana ramya vadane lagati shi mesh jo.
Naraman kadi nahi, nariman na ekavachane hun rahun,
Hun kintu nari bahuvachanaman manavantu pad grahun.
‘ba gayan’, ‘avyan ben motan’ em jo n tame lakho,
‘ba gaya’, ‘avya ben mota’ sho pachhi banashe dakho.
Ne nanyataraman to ghani sevak tani chhe hajari,
Lo, muj vinana shabdani yadi kari jojo jari. Sau muj visheshan ek ne bahuvachanaman rakho mane,
Yachun krupa a khasa, maro bharakh tyan zazo bane.
‘shun ful pelun shobhatun’ ! jo avun preme uchcharo,
‘shan ful pelan shobhatan’ ! bahuvachanaman vani karo. Mojun nihalo ek nire, tyan pachhi mojan bane,
Bamanan ane tamanan pachhi anaganyan kon kaho gane?
Ne bandhu, pitan ‘nir thandun’ na mane pan pi jata,
Ne ‘zad unchan’ pan chado to na mane gabadavata. Bakara ane bakaran, gadheda ne gadhedan ek na,
Gadan ane ganda mahin je bheda, bhulo chhek na.
Ne jyan n maro khapa, mane tyan lai jata n krupa kari,
Narajati sange mukatan, pag mukajo nitye dari. Ko mallane evun kahyun jo, ‘kyan gayan’tan apaji?’
Jojo male na tarat mukkano maha sarapavaji.
To mitra mari namra araji atali manaman dharo,
Lakhatan ane vadatan mane na svapnamanye vismaro. Hun ramya gunjan gunjatun nit jnyanana pushpe tharun,
Ajnyanaman pan dankhun kintu e katha nahi hun karun.
(doharo)
Anuswaranun a lakhyun sundar ashtak ama,
Prem thaki pakun bhano, pamo siddhi tamama. Chhape chhape chhapajo, pustak pustak manhya,
Kanth kanth karajo, thashe sharad mat sahaya.
Pako ano path jo karavane man thaya,
Suchan ek samarpun to, kamar kasilo, bhai! Nakal karo ashtak tani ekachitta thai khasa,
Anuswar enshi lakhyan puran, to bas pasa
Anuswār aṣhṭaka
(harigīta)
Hun bindu sundar māt shāradane lalāṭe chandra shun,
Mujane sadā yojo samajathī, chitta banashe īndra shun. Muj sthān kyān, muj shī gati jāṇī liyo ras premathī,
To sajja banasho jnyānathī, saundaryathī ne kṣhemathī.
To pratham jāṇo hun ane tunmān sadā muj vās chhe,
Ā jnyān viṇ hu-hu ane tu-tu taṇo upahās chhe. Hun karu-vānchu-lakhu jo jo em lakhasho lesh to,
Mā shāradānā ramya vadane lāgatī shī mesh jo.
Naramān kadī nahi, nārīmān nā ekavachane hun rahun,
Hun kintu nārī bahuvachanamān mānavantu pad grahun.
‘bā gayān’, ‘āvyān ben moṭān’ em jo n tame lakho,
‘bā gayā’, ‘āvyā ben moṭā’ sho pachhī banashe ḍakho.
Ne nānyataramān to ghaṇī sevak taṇī chhe hājarī,
Lo, muj vinānā shabdanī yādī karī jojo jarī. Sau muj visheṣhaṇ ek ne bahuvachanamān rākho mane,
Yāchun kṛupā ā khāsa, māro bharakh tyān zāzo bane.
‘shun fūl pelun shobhatun’ ! jo āvun preme uchcharo,
‘shān fūl pelān shobhatān’ ! bahuvachanamān vāṇī karo. Mojun nihāḷo ek nīre, tyān pachhī mojān bane,
Bamaṇān ane tamaṇān pachhī aṇagaṇyān koṇ kaho gaṇe?
Ne bandhu, pītān ‘nīr ṭhanḍun’ nā mane paṇ pī jatā,
Ne ‘zāḍ unchān’ paṇ chaḍo to nā mane gabaḍāvatā. Bakarā ane bakarān, gadheḍā ne gadheḍān ek nā,
Gāḍān ane gānḍā mahīn je bheda, bhūlo chhek nā.
Ne jyān n māro khapa, mane tyān laī jatā n kṛupā karī,
Narajāti sange mūkatān, pag mūkajo nitye ḍarī. Ko mallane evun kahyun jo, ‘kyān gayān’tān āpajī?’
Jojo maḷe nā tarat mukkāno mahā sarapāvajī.
To mitra mārī namra arajī āṭalī manamān dharo,
Lakhatān ane vadatān mane nā svapnamānye vismaro. Hun ramya gunjan gunjatun nit jnyānanā puṣhpe ṭharun,
Ajnyānamān paṇ ḍankhun kintu e kathā nahi hun karun.
(doharo)
Anuswāranun ā lakhyun sundar aṣhṭak āma,
Prem thakī pākun bhaṇo, pāmo siddhi tamāma. Chhāpe chhāpe chhāpajo, pustak pustak mānhya,
Kanṭh kanṭh karajo, thashe shārad māt sahāya.
Pāko āno pāṭh jo karavāne man thāya,
Sūchan ek samarpun to, kamar kasīlo, bhāī! Nakal karo aṣhṭak taṇī ekachitta thaī khāsa,
Anuswār enshī lakhyān pūrān, to bas pāsa
Source : સુન્દરમ્