ચારણ કન્યા
સાવજ ગરજે!
વનરાવનનો રાજા ગરજે
ગીરકાંઠાનો કેસરી ગરજે
ઐરાવતકુળનો અરિ ગરજે
કડ્યપાતળિયો જોધ્ધો ગરજે
મોં ફાડી માતેલો ગરજે
જાણે કો જોગંદર ગરજે
નાનો એવો સમદર ગરજે!
ક્યાં ક્યાં ગરજે?
બાવળના જાળામાં ગરજે
ડુંગરના ગાળામાં ગરજે
કણબીના ખેતરમાં ગરજે
ગામ તણા પાદરમાં ગરજે
નદીઓની ભેખડમાં ગરજે
ગિરિઓની ગોહરમાં ગરજે
ઊગમણો આથમણો ગરજે
ઓરો ને આઘેરો ગરજે
થર થર કાંપે!
વાડામાં વાછડલાં કાંપે
કૂબામાં બાળકડાં કાંપે
મધરાતે પંખીડાં કાંપે
ઝાડતણાં પાંદડલાં કાંપે
સૂતાં ને જાગંતાં કાંપે
જડ ને ચેતન સૌએ કાંપે
આંખ ઝબૂકે!
કેવી એની આંખ ઝબૂકે!
વાદળમાંથી વીજ ઝબૂકે
જોટે ઊગી બીજ ઝબૂકે
જાણે બે અંગાર ઝબૂકે
હીરાના શણગાર ઝબૂકે
જોગંદરની ઝાળ ઝબૂકે
વીર તણી ઝંઝાળ ઝબૂકે
ટમટમતી બે જ્યોત ઝબૂકે
સામે ઊભું મોત ઝબૂકે
જડબાં ફાડે!
ડુંગર જાણે ડાચા ફાડે!
જોગી જાણે ગુફા ઉઘાડે!
જમરાજાનું દ્વાર ઉઘાડે!
પૃથ્વીનું પાતાળ ઉઘાડે!
બરછી સરખા દાંત બતાવે
લસ! લસ! કરતી જીભ ઝુલાવે
બહાદર ઊઠે!
બડકંદાર બિરાદર ઊઠે
ફરસી લેતો ચારણ ઊઠે
ખડગ ખેંચતો આહીર ઊઠે
બરછી ભાલે કાઠી ઊઠે
ઘરઘરમાંથી માટી ઊઠે
ગોબો હાથ રબારી ઊઠે
સોટો લઇ ઘરનારી ઊઠે
ગાય તણા રખવાળો ઊઠે
દૂધમલા ગોવાળો ઊઠે
મૂછે વળ દેનારા ઊઠે
ખોંખારો ખાનારા ઊઠે
માનું દૂધ પીનારા ઊઠે
જાણે આભ મિનારા ઊઠે
ઊભો રે’જે!
ત્રાડ પડી કે ઊભો રે’જે!
ગીરના કુત્તા ઊભો રે’જે!
કાયર દુત્તા ઊભો રે’જે!
પેટભરા! તું ઊભો રે’જે!
ભૂખમરા! તું ઊભો રે’જે!
ચોર-લૂંટારા ઊભો રે’જે!
ગા-ગોઝારા ઊભો રે’જે!
ચારણ કન્યા!
ચૌદ વરસની ચારણ કન્યા
ચૂંદડિયાળી ચારણ કન્યા
શ્વેતસુંવાળી ચારણ કન્યા
બાળી ભોળી ચારણ કન્યા
લાલ હીંગોળી ચારણ કન્યા
ઝાડ ચડંતી ચારણ કન્યા
પહાડ ઘુમંતી ચારણ કન્યા
જોબનવંતી ચારણ કન્યા
આગ ઝરંતી ચારણ કન્યા
નેસ નિવાસી ચારણ કન્યા
જગદંબા શી ચારણ કન્યા
ડાંગ ઉઠાવે ચારણ કન્યા
ત્રાડ ગજાવે ચારણ કન્યા
હાથ હિલોળી ચારણ કન્યા
પાછળ દોડી ચારણ કન્યા
ભયથી ભાગ્યો!
સિંહણ, તારો ભડવીર ભાગ્યો
રણ મેલીને કાયર ભાગ્યો
ડુંગરનો રમનારો ભાગ્યો
હાથીનો હણનારો ભાગ્યો
જોગીનાથ જટાળો ભાગ્યો
મોટો વીર મુછાળો ભાગ્યો
નર થઇ તું નારીથી ભાગ્યો
નાનકડી છોડીથી ભાગ્યો!
चारण कन्या
सावज गरजे!
वनरावननो राजा गरजे
गीरकांठानो केसरी गरजे
ऐरावतकुळनो अरि गरजे
कड्यपातळियो जोध्धो गरजे
मों फाडी मातेलो गरजे
जाणे को जोगंदर गरजे
नानो एवो समदर गरजे!
क्यां क्यां गरजे?
बावळना जाळामां गरजे
डुंगरना गाळामां गरजे
कणबीना खेतरमां गरजे
गाम तणा पादरमां गरजे
नदीओनी भेखडमां गरजे
गिरिओनी गोहरमां गरजे
ऊगमणो आथमणो गरजे
ओरो ने आघेरो गरजे
थर थर कांपे!
वाडामां वाछडलां कांपे
कूबामां बाळकडां कांपे
मधराते पंखीडां कांपे
झाडतणां पांदडलां कांपे
सूतां ने जागंतां कांपे
जड ने चेतन सौए कांपे
आंख झबूके!
केवी एनी आंख झबूके!
वादळमांथी वीज झबूके
जोटे ऊगी बीज झबूके
जाणे बे अंगार झबूके
हीराना शणगार झबूके
जोगंदरनी झाळ झबूके
वीर तणी झंझाळ झबूके
टमटमती बे ज्योत झबूके
सामे ऊभुं मोत झबूके
जडबां फाडे!
डुंगर जाणे डाचा फाडे!
जोगी जाणे गुफा उघाडे!
जमराजानुं द्वार उघाडे!
पृथ्वीनुं पाताळ उघाडे!
बरछी सरखा दांत बतावे
लस! लस! करती जीभ झुलावे
बहादर ऊठे!
बडकंदार बिरादर ऊठे
फरसी लेतो चारण ऊठे
खडग खेंचतो आहीर ऊठे
बरछी भाले काठी ऊठे
घरघरमांथी माटी ऊठे
गोबो हाथ रबारी ऊठे
सोटो लइ घरनारी ऊठे
गाय तणा रखवाळो ऊठे
दूधमला गोवाळो ऊठे
मूछे वळ देनारा ऊठे
खोंखारो खानारा ऊठे
मानुं दूध पीनारा ऊठे
जाणे आभ मिनारा ऊठे
ऊभो रे’जे!
त्राड पडी के ऊभो रे’जे!
गीरना कुत्ता ऊभो रे’जे!
कायर दुत्ता ऊभो रे’जे!
पेटभरा! तुं ऊभो रे’जे!
भूखमरा! तुं ऊभो रे’जे!
चोर-लूंटारा ऊभो रे’जे!
गा-गोझारा ऊभो रे’जे!
चारण कन्या!
चौद वरसनी चारण कन्या
चूंदडियाळी चारण कन्या
श्वेतसुंवाळी चारण कन्या
बाळी भोळी चारण कन्या
लाल हींगोळी चारण कन्या
झाड चडंती चारण कन्या
पहाड घुमंती चारण कन्या
जोबनवंती चारण कन्या
आग झरंती चारण कन्या
नेस निवासी चारण कन्या
जगदंबा शी चारण कन्या
डांग उठावे चारण कन्या
त्राड गजावे चारण कन्या
हाथ हिलोळी चारण कन्या
पाछळ दोडी चारण कन्या
भयथी भाग्यो!
सिंहण, तारो भडवीर भाग्यो
रण मेलीने कायर भाग्यो
डुंगरनो रमनारो भाग्यो
हाथीनो हणनारो भाग्यो
जोगीनाथ जटाळो भाग्यो
मोटो वीर मुछाळो भाग्यो
नर थइ तुं नारीथी भाग्यो
नानकडी छोडीथी भाग्यो!
Charan Kanya
Savaj garaje! Vanaravanano raja garaje
Girakanthano kesari garaje
Airavatakulano ari garaje
Kadyapataliyo jodhdho garaje
Mon fadi matelo garaje
Jane ko jogandar garaje
Nano evo samadar garaje!
Kyan kyan garaje? Bavalana jalaman garaje
Dungarana galaman garaje
Kanabina khetaraman garaje
Gam tana padaraman garaje
Nadioni bhekhadaman garaje
Girioni goharaman garaje
Ugamano athamano garaje
Oro ne aghero garaje
Thar thar kanpe! Vadaman vachhadalan kanpe
Kubaman balakadan kanpe
Madharate pankhidan kanpe
Zadatanan pandadalan kanpe
Sutan ne jagantan kanpe
Jad ne chetan saue kanpe
Ankh zabuke! Kevi eni ankh zabuke! Vadalamanthi vij zabuke
Jote ugi bij zabuke
Jane be angar zabuke
Hirana shanagar zabuke
Jogandarani zal zabuke
Vir tani zanzal zabuke
Tamatamati be jyot zabuke
Same ubhun mot zabuke
Jadaban fade! Dungar jane dacha fade! Jogi jane gufa ughade! Jamarajanun dvar ughade! Pruthvinun patal ughade! Barachhi sarakha danta batave
Lasa! Lasa! Karati jibh zulave
Bahadar uthe! Badakandar biradar uthe
Farasi leto charan uthe
Khadag khenchato ahir uthe
Barachhi bhale kathi uthe
Gharagharamanthi mati uthe
Gobo hath rabari uthe
Soto lai gharanari uthe
Gaya tana rakhavalo uthe
Dudhamala govalo uthe
Muchhe val denara uthe
Khonkharo khanara uthe
Manun dud pinara uthe
Jane abh minara uthe
Ubho re’je! Trad padi ke ubho re’je! Girana kutta ubho re’je! Kayar dutta ubho re’je! Petabhara! Tun ubho re’je! Bhukhamara! Tun ubho re’je!
Chora-luntara ubho re’je! Ga-gozara ubho re’je!
Charan kanya! Chaud varasani charan kanya
Chundadiyali charan kanya
Shvetasunvali charan kanya
Bali bholi charan kanya
Lal hingoli charan kanya
Zad chadanti charan kanya
Pahad ghumanti charan kanya
Jobanavanti charan kanya
Ag zaranti charan kanya
Nes nivasi charan kanya
Jagadanba shi charan kanya
Danga uthave charan kanya
Trad gajave charan kanya
Hath hiloli charan kanya
Pachhal dodi charan kanya
Bhayathi bhagyo! Sinhana, taro bhadavir bhagyo
Ran meline kayar bhagyo
Dungarano ramanaro bhagyo
Hathino hananaro bhagyo
Joginath jatalo bhagyo
Moto vir muchhalo bhagyo
Nar thai tun narithi bhagyo
Nanakadi chhodithi bhagyo!
Chāraṇ kanyā
Sāvaj garaje! Vanarāvanano rājā garaje
Gīrakānṭhāno kesarī garaje
Airāvatakuḷano ari garaje
Kaḍyapātaḷiyo jodhdho garaje
Mon fāḍī mātelo garaje
Jāṇe ko jogandar garaje
Nāno evo samadar garaje!
Kyān kyān garaje? Bāvaḷanā jāḷāmān garaje
Ḍungaranā gāḷāmān garaje
Kaṇabīnā khetaramān garaje
Gām taṇā pādaramān garaje
Nadīonī bhekhaḍamān garaje
Girionī goharamān garaje
Ūgamaṇo āthamaṇo garaje
Oro ne āghero garaje
Thar thar kānpe! Vāḍāmān vāchhaḍalān kānpe
Kūbāmān bāḷakaḍān kānpe
Madharāte pankhīḍān kānpe
Zāḍataṇān pāndaḍalān kānpe
Sūtān ne jāgantān kānpe
Jaḍ ne chetan saue kānpe
Ānkh zabūke! Kevī enī ānkh zabūke! Vādaḷamānthī vīj zabūke
Joṭe ūgī bīj zabūke
Jāṇe be angār zabūke
Hīrānā shaṇagār zabūke
Jogandaranī zāḷ zabūke
Vīr taṇī zanzāḷ zabūke
Ṭamaṭamatī be jyot zabūke
Sāme ūbhun mot zabūke
Jaḍabān fāḍe! Ḍungar jāṇe ḍāchā fāḍe! Jogī jāṇe gufā ughāḍe! Jamarājānun dvār ughāḍe! Pṛuthvīnun pātāḷ ughāḍe! Barachhī sarakhā dānta batāve
Lasa! Lasa! Karatī jībh zulāve
Bahādar ūṭhe! Baḍakandār birādar ūṭhe
Farasī leto chāraṇ ūṭhe
Khaḍag khenchato āhīr ūṭhe
Barachhī bhāle kāṭhī ūṭhe
Gharagharamānthī māṭī ūṭhe
Gobo hāth rabārī ūṭhe
Soṭo lai gharanārī ūṭhe
Gāya taṇā rakhavāḷo ūṭhe
Dūdhamalā govāḷo ūṭhe
Mūchhe vaḷ denārā ūṭhe
Khonkhāro khānārā ūṭhe
Mānun dūḍ pīnārā ūṭhe
Jāṇe ābh minārā ūṭhe
Ūbho re’je! Trāḍ paḍī ke ūbho re’je! Gīranā kuttā ūbho re’je! Kāyar duttā ūbho re’je! Peṭabharā! Tun ūbho re’je! Bhūkhamarā! Tun ūbho re’je!
Chora-lūnṭārā ūbho re’je! Gā-gozārā ūbho re’je!
Chāraṇ kanyā! Chaud varasanī chāraṇ kanyā
Chūndaḍiyāḷī chāraṇ kanyā
Shvetasunvāḷī chāraṇ kanyā
Bāḷī bhoḷī chāraṇ kanyā
Lāl hīngoḷī chāraṇ kanyā
Zāḍ chaḍantī chāraṇ kanyā
Pahāḍ ghumantī chāraṇ kanyā
Jobanavantī chāraṇ kanyā
Āg zarantī chāraṇ kanyā
Nes nivāsī chāraṇ kanyā
Jagadanbā shī chāraṇ kanyā
Ḍānga uṭhāve chāraṇ kanyā
Trāḍ gajāve chāraṇ kanyā
Hāth hiloḷī chāraṇ kanyā
Pāchhaḷ doḍī chāraṇ kanyā
Bhayathī bhāgyo! Sinhaṇa, tāro bhaḍavīr bhāgyo
Raṇ melīne kāyar bhāgyo
Ḍungarano ramanāro bhāgyo
Hāthīno haṇanāro bhāgyo
Jogīnāth jaṭāḷo bhāgyo
Moṭo vīr muchhāḷo bhāgyo
Nar thai tun nārīthī bhāgyo
Nānakaḍī chhoḍīthī bhāgyo!
Source : ઝવેરચંદ મેઘાણી