દેવહુમા તણી કથા
દૂર દૂર બધે દોડી મૃગશી દૃગ આ વળે,
ધરાના ઉરમાં જ્યાં ત્યાં ધીકતી સિકતા બળે.
ન મારવાડી મરુભૂમિ આ કે
ન આરબસ્તાન તણાં રણો આ;
પુરાણને પુણ્ય ઈજિપ્ત દેશે
અનન્ત રેતી સહરા તણી એ.
જૂઠાં જૂઠાં રણો માંહિ મૃગનાં જળ તો છળે,
જાદૂઈ દેશ આ જૂદો અદ્ભુતો અંહિયાં મળે!
કરાલ આવા રણમાં પણે શા
દેખાય છે એ ચડતા ધુમાડા?
ને આભથી એ ઊતરી પડે કો?
શું સત્ય આ કે કંઈ વ્યર્થ ઓળો?
જગાવી આગને જાતે, ચાંચથી ખડકી ચિતા
વીંઝીને પાંખને પંખે ક્ષોભ શા ઝંપલાવતાં?
કો વૃદ્ધ પંખી પડતું મૂકે ત્યાં
ને ભસ્મ થાતું ભડકે ઘડીમાં;
એ રાખને જો! ક્ષણમાં વિખેરી,
ઊઠે અનેરું બની બાલપંખી!
ઘડ્યું શું સાવ સોનાનું આગમાં ઉજળું થતું!
પસારી પાંખ સોનેરી પંખી આભે ઊડી જતું!
ન દેવ કે દાનવ દેહધારી,
ન કોઈ જાદુગર વેશધારી;
ના નેત્ર કેરી ભ્રમણા દીસે આ,
એ દેવહુમા, -કવિ કલ્પના ના.
થાકશે ભટકી જ્યારે, પુણ્ય જ્યોતિ પ્રજાળશે;
અનન્ત ઊડવા કાજે કાયને કો ન બાળશે?
એ જ્યોત શાની– પૂછશો મને ના,
એ પંખી ક્યાં છે– પૂછશો મને ના;
ને આત્મઘાતી કહી નિંદશો ના,
છે રાહ એ જીવનના જ જુદા!
અસંખ્ય ઊડતાં જ્યાં ત્યાં પતંગો દીપમાં પડે;
કરોડો ગરુડોમાં યે દેવહુમા નહિં જડે.
અનન્ત આરે નિજ પાંખ માંડી
વિશાળ વ્યોમે વિચરે સદા યે;
દેખાય ના દેવહુમા હવે તો,
છે દોષ એ માનવદ્રષ્ટિ કેરા.
હશે જો આંખ જોવાને એનું એ જગમાં વસે,
હજારો વર્ષ પૂર્વે જે હતું તે યે હજુ હશે.
ઈજિપ્ત કેરા ઈતિહાસ જેમ,
પુરાણ પાનાં પલટાય તેમ;
અનન્ત ત્યાંયે સહરા સહુમાં,
ને દેહ હોમે કંઈ દેવહુમા.
આત્મ સ્નેહી તણી કે એ દેહ-દેહી તણી પ્રથા;
આથમ્યા ને ઊગ્યા જેવી દેવહુમા તણી કથા.
-ગજેન્દ્ર બુચ
Devahum Tani Katha
Dur dur badhe dodi mrugashi drug a vale,
Dharan uraman jyan tyan dhikati sikat bale.
N maravadi marubhumi a ke
N arabastan tanan rano a;
Puranane punya ijipṭa deshe
Ananṭa reti sahar tani e.
Juthan juthan rano manhi mruganan jal to chhale,
Jadui desh a judo adbhuto anhiyan male!
Karal av ranaman pane sha
Dekhaya chhe e chadat dhumada? Ne abhathi e utari pade ko? Shun satya a ke kani vyartha olo?
Jagavi agane jate, chanchathi khadaki chita
Vinzine pankhane pankhe kshobh sha zanpalavatan?
Ko vruddha pankhi padatun muke tyan
Ne bhasma thatun bhadake ghadiman;
E rakhane jo! Kshanaman vikheri,
Uthe anerun bani balapankhi!
Ghadyun shun sav sonanun agaman ujalun thatun! Pasari pankha soneri pankhi abhe udi jatun!
N dev ke danav dehadhari,
N koi jadugar veshadhari;
N netra keri bhraman dise a,
E devahuma, -kavi kalpan na.
Thakashe bhaṭaki jyare, punya jyoti prajalashe;
Ananṭa udav kaje kayane ko n balashe?
E jyot shani– puchhasho mane na,
E pankhi kyan chhe– puchhasho mane na;
Ne atmaghati kahi nindasho na,
Chhe rah e jivanan j juda!
Asankhya udatan jyan tyan patango dipaman pade;
Karodo garudoman ye devahum nahin jade.
Ananṭa are nij pankha mandi
Vishal vyome vichare sad ye;
Dekhaya n devahum have to,
Chhe dosh e manavadrashti kera.
Hashe jo ankha jovane enun e jagaman vase,
Hajaro varsha purve je hatun te ye haju hashe.
Ijipṭa ker itihas jema,
Puran panan palataya tema;
Ananṭa tyanye sahar sahuman,
Ne deh home kani devahuma.
Atma snehi tani ke e deha-dehi tani pratha;
Athamya ne ugya jevi devahum tani katha.
-Gajendra Bucha