દેવહુમા તણી કથા
દૂર દૂર બધે દોડી મૃગશી દૃગ આ વળે,
ધરાના ઉરમાં જ્યાં ત્યાં ધીકતી સિકતા બળે.
ન મારવાડી મરુભૂમિ આ કે
ન આરબસ્તાન તણાં રણો આ;
પુરાણને પુણ્ય ઈજિપ્ત દેશે
અનન્ત રેતી સહરા તણી એ.
જૂઠાં જૂઠાં રણો માંહિ મૃગનાં જળ તો છળે,
જાદૂઈ દેશ આ જૂદો અદ્ભુતો અંહિયાં મળે!
કરાલ આવા રણમાં પણે શા
દેખાય છે એ ચડતા ધુમાડા?
ને આભથી એ ઊતરી પડે કો?
શું સત્ય આ કે કંઈ વ્યર્થ ઓળો?
જગાવી આગને જાતે, ચાંચથી ખડકી ચિતા
વીંઝીને પાંખને પંખે ક્ષોભ શા ઝંપલાવતાં?
કો વૃદ્ધ પંખી પડતું મૂકે ત્યાં
ને ભસ્મ થાતું ભડકે ઘડીમાં;
એ રાખને જો! ક્ષણમાં વિખેરી,
ઊઠે અનેરું બની બાલપંખી!
ઘડ્યું શું સાવ સોનાનું આગમાં ઉજળું થતું!
પસારી પાંખ સોનેરી પંખી આભે ઊડી જતું!
ન દેવ કે દાનવ દેહધારી,
ન કોઈ જાદુગર વેશધારી;
ના નેત્ર કેરી ભ્રમણા દીસે આ,
એ દેવહુમા, -કવિ કલ્પના ના.
થાકશે ભટકી જ્યારે, પુણ્ય જ્યોતિ પ્રજાળશે;
અનન્ત ઊડવા કાજે કાયને કો ન બાળશે?
એ જ્યોત શાની– પૂછશો મને ના,
એ પંખી ક્યાં છે– પૂછશો મને ના;
ને આત્મઘાતી કહી નિંદશો ના,
છે રાહ એ જીવનના જ જુદા!
અસંખ્ય ઊડતાં જ્યાં ત્યાં પતંગો દીપમાં પડે;
કરોડો ગરુડોમાં યે દેવહુમા નહિં જડે.
અનન્ત આરે નિજ પાંખ માંડી
વિશાળ વ્યોમે વિચરે સદા યે;
દેખાય ના દેવહુમા હવે તો,
છે દોષ એ માનવદ્રષ્ટિ કેરા.
હશે જો આંખ જોવાને એનું એ જગમાં વસે,
હજારો વર્ષ પૂર્વે જે હતું તે યે હજુ હશે.
ઈજિપ્ત કેરા ઈતિહાસ જેમ,
પુરાણ પાનાં પલટાય તેમ;
અનન્ત ત્યાંયે સહરા સહુમાં,
ને દેહ હોમે કંઈ દેવહુમા.
આત્મ સ્નેહી તણી કે એ દેહ-દેહી તણી પ્રથા;
આથમ્યા ને ઊગ્યા જેવી દેવહુમા તણી કથા.
देवहुमा तणी कथा
दूर दूर बधे दोडी मृगशी दृग आ वळे,
धराना उरमां ज्यां त्यां धीकती सिकता बळे.
न मारवाडी मरुभूमि आ के
न आरबस्तान तणां रणो आ;
पुराणने पुण्य ईजिप्त देशे
अनन्त रेती सहरा तणी ए.
जूठां जूठां रणो मांहि मृगनां जळ तो छळे,
जादूई देश आ जूदो अद्भुतो अंहियां मळे!
कराल आवा रणमां पणे शा
देखाय छे ए चडता धुमाडा?
ने आभथी ए ऊतरी पडे को?
शुं सत्य आ के कंई व्यर्थ ओळो?
जगावी आगने जाते, चांचथी खडकी चिता
वींझीने पांखने पंखे क्षोभ शा झंपलावतां?
को वृद्ध पंखी पडतुं मूके त्यां
ने भस्म थातुं भडके घडीमां;
ए राखने जो! क्षणमां विखेरी,
ऊठे अनेरुं बनी बालपंखी!
घड्युं शुं साव सोनानुं आगमां उजळुं थतुं!
पसारी पांख सोनेरी पंखी आभे ऊडी जतुं!
न देव के दानव देहधारी,
न कोई जादुगर वेशधारी;
ना नेत्र केरी भ्रमणा दीसे आ,
ए देवहुमा, -कवि कल्पना ना.
थाकशे भटकी ज्यारे, पुण्य ज्योति प्रजाळशे;
अनन्त ऊडवा काजे कायने को न बाळशे?
ए ज्योत शानी– पूछशो मने ना,
ए पंखी क्यां छे– पूछशो मने ना;
ने आत्मघाती कही निंदशो ना,
छे राह ए जीवनना ज जुदा!
असंख्य ऊडतां ज्यां त्यां पतंगो दीपमां पडे;
करोडो गरुडोमां ये देवहुमा नहिं जडे.
अनन्त आरे निज पांख मांडी
विशाळ व्योमे विचरे सदा ये;
देखाय ना देवहुमा हवे तो,
छे दोष ए मानवद्रष्टि केरा.
हशे जो आंख जोवाने एनुं ए जगमां वसे,
हजारो वर्ष पूर्वे जे हतुं ते ये हजु हशे.
ईजिप्त केरा ईतिहास जेम,
पुराण पानां पलटाय तेम;
अनन्त त्यांये सहरा सहुमां,
ने देह होमे कंई देवहुमा.
आत्म स्नेही तणी के ए देह-देही तणी प्रथा;
आथम्या ने ऊग्या जेवी देवहुमा तणी कथा.
Devahuma Tani Katha
Dur dur badhe dodi mrugashi drug a vale,
Dharana uraman jyan tyan dhikati sikata bale.
N maravadi marubhumi a ke
N arabastan tanan rano a;
Puranane punya ijipta deshe
Ananta reti sahara tani e.
Juthan juthan rano manhi mruganan jal to chhale,
Jadui desh a judo adbhuto anhiyan male!
Karal ava ranaman pane sha
Dekhaya chhe e chadata dhumada? Ne abhathi e utari pade ko? Shun satya a ke kani vyarth olo?
Jagavi agane jate, chanchathi khadaki chita
Vinzine pankhane pankhe kshobh sha zanpalavatan?
Ko vrudda pankhi padatun muke tyan
Ne bhasma thatun bhadake ghadiman;
E rakhane jo! Kshanaman vikheri,
Uthe anerun bani balapankhi!
Ghadyun shun sav sonanun agaman ujalun thatun! Pasari pankh soneri pankhi abhe udi jatun!
N dev ke danav dehadhari,
N koi jadugar veshadhari;
Na netra keri bhramana dise a,
E devahuma, -kavi kalpana na.
Thakashe bhataki jyare, punya jyoti prajalashe;
Ananta udava kaje kayane ko n balashe?
E jyot shani- puchhasho mane na,
E pankhi kyan chhe- puchhasho mane na;
Ne atmaghati kahi nindasho na,
Chhe rah e jivanana j juda!
Asankhya udatan jyan tyan patango dipaman pade;
Karodo garudoman ye devahuma nahin jade.
Ananta are nij pankh mandi
Vishal vyome vichare sada ye;
Dekhaya na devahuma have to,
Chhe dosh e manavadrashti kera.
Hashe jo ankh jovane enun e jagaman vase,
Hajaro varsh purve je hatun te ye haju hashe.
Ijipta kera itihas jema,
Puran panan palataya tema;
Ananta tyanye sahara sahuman,
Ne deh home kani devahuma.
Atma snehi tani ke e deha-dehi tani pratha;
Athamya ne ugya jevi devahuma tani katha.
Devahumā taṇī kathā
Dūr dūr badhe doḍī mṛugashī dṛug ā vaḷe,
Dharānā uramān jyān tyān dhīkatī sikatā baḷe.
N māravāḍī marubhūmi ā ke
N ārabastān taṇān raṇo ā;
Purāṇane puṇya ījipta deshe
Ananta retī saharā taṇī e.
Jūṭhān jūṭhān raṇo mānhi mṛuganān jaḷ to chhaḷe,
Jādūī desh ā jūdo adbhuto anhiyān maḷe!
Karāl āvā raṇamān paṇe shā
Dekhāya chhe e chaḍatā dhumāḍā? Ne ābhathī e ūtarī paḍe ko? Shun satya ā ke kanī vyarth oḷo?
Jagāvī āgane jāte, chānchathī khaḍakī chitā
Vīnzīne pānkhane pankhe kṣhobh shā zanpalāvatān?
Ko vṛudḍa pankhī paḍatun mūke tyān
Ne bhasma thātun bhaḍake ghaḍīmān;
E rākhane jo! Kṣhaṇamān vikherī,
Ūṭhe anerun banī bālapankhī!
Ghaḍyun shun sāv sonānun āgamān ujaḷun thatun! Pasārī pānkh sonerī pankhī ābhe ūḍī jatun!
N dev ke dānav dehadhārī,
N koī jādugar veshadhārī;
Nā netra kerī bhramaṇā dīse ā,
E devahumā, -kavi kalpanā nā.
Thākashe bhaṭakī jyāre, puṇya jyoti prajāḷashe;
Ananta ūḍavā kāje kāyane ko n bāḷashe?
E jyot shānī– pūchhasho mane nā,
E pankhī kyān chhe– pūchhasho mane nā;
Ne ātmaghātī kahī nindasho nā,
Chhe rāh e jīvananā j judā!
Asankhya ūḍatān jyān tyān patango dīpamān paḍe;
Karoḍo garuḍomān ye devahumā nahin jaḍe.
Ananta āre nij pānkh mānḍī
Vishāḷ vyome vichare sadā ye;
Dekhāya nā devahumā have to,
Chhe doṣh e mānavadraṣhṭi kerā.
Hashe jo ānkh jovāne enun e jagamān vase,
Hajāro varṣh pūrve je hatun te ye haju hashe.
Ījipta kerā ītihās jema,
Purāṇ pānān palaṭāya tema;
Ananta tyānye saharā sahumān,
Ne deh home kanī devahumā.
Ātma snehī taṇī ke e deha-dehī taṇī prathā;
Āthamyā ne ūgyā jevī devahumā taṇī kathā.
Source : ગજેન્દ્ર બુચ