ધૂમકેતુનો પડકાર
એ કોણ નમન સંભારે? એ કોણ ઝૂકાવે શિર?
એ નેકી કોણ પુકારે? કાયર, અલ્પાત્મ, અધીર!
એ કોણ પુકારે ‘નમવું’? કોને ધરતા શિરતાજ?
શું અન્ય જીવનમાં શમવું? નહિ સ્વીકારું હું રવિરાજ!
મુજ હૈયે અગ્નિઉછાળા, બલ ઝરતું આ મુજ અંગ,
શું સરજ્યાં કરવા ચાળા? આચરવા પામર ઢંગ?
એ શા દરબારો ભરવા? શી ઝૂકી ભરવી સલામ!
શાં ખમા ખમા ઉચ્ચરવાં! રચના રંગીન ગુલામ!
નમી રવિ રજનીભર ઠરવું, ઊઠવું કરી કિરણ પ્રણામ,
પરિક્રમણ વર્ષભર કરવું, ઝીલવાં સ્મિત રોષ મુદ્દામ.
દીધાં ડગલાં પગ ધરવો, ન ચીલા બહાર જવાય!
એ ભાવ ગમે નહિ ‘વરવો’, એ બંધન નવ સહેવાય!
હું વિકટ માર્ગને શોધું, હું ચઢું અગમ ગિરિશૃંગ,
હું દેવયાન પણ રોધું, કરું જીર્ણપંથનો ભંગ.
તજી દાસ તણાં એ ટોળાં, રચું નવીન માર્ગ ધરી ધીર;
અવનવા ભયાનક ઝોલાં લઉં બંડખોર બલવીર.
ધિક્ જીવનવિહોણી શાંતિ, ધિક્ પરાશ્રયી એ સુખ!
પરતેજે દીપતી કાંતિ, ધિક્ ધિક્ એ હસતાં મુખ!
હું ગ્રહગરબે નથી ફરતો, ભમતો ગગને ભરી ફાળ;
હું સ્ત્રેણ રમત નથી રમતો આપીને નિયમિત તાલ.
શું નિયમ ચક્રમાં ફરવું? શેં લ્હેવું ગુરુખેંચાણ?
શું ડરી ડરી ડગ ભરવું? ના ગમે ગુલામી લ્હાણ!
હું સ્વયંસ્ફુરણમાં ખીલતો ઝગમગતો સ્વયંપ્રકાશ,
મમ સર્જિત મોજે ઝીલતો તોડી યુગભરના પ્રાશ.
હું એકલ– સાથ ન શોધું, માગ્યું મેં નવ કદી દાન,
હું દયાભાવ અવરોધું, હું સદાય ભયથી અભાન.
અવકાશ અરણ્યે ઘૂમતો, ડૂબતો પાતાળ અનંત,
ગ્રહમાળામાં ઘમઘમતો હું દાશરથી બલવંત.
કંઈ વિરાટ ઝોલા ખાતો શોધું હું વિશ્વકિનાર,
વળી ખંડિત કરતો જાતો મહાકાલચક્રની ધાર.
હું અબંધ ગીતો ગાતો અણનમ–અણનિયમનપ્રિય,
દિલ ચાહે ત્યાં પથરાતો મનમોજી સ્વછંદ સક્રિય.
મુજ તેજકાય નવ રોધો, પામરતાના ઓ પૂંજ!
તમ દરિદ્ર નિયમ ન શોધો, હું રમતો મુક્તિકુંજ.
બસ, ખબરદાર, અથડાશો, તમ તનની ઊડશે ખાક;
નવ બંધનનાં ગીત ગાશો: હું સૃષ્ટિ ચઢાવીશ ચાક.
નવ દેહભંગથી ડરતો, ફુટશે અણગણ અંગાર,
મુજ શ્વેત કેતુ ફરફરતો વરસાવે અગ્નિધાર.
-રમણલાલ વસંતલાલ દેસાઈ
Dhumaketuno Padakara
E kon naman sanbhare? e kon zukave shira?
E neki kon pukare? Kayara, alpatma, adhira!
E kon pukare ‘namavun’? kone dharat shirataja?
Shun anya jivanaman shamavun? Nahi svikarun hun raviraja!
Muj haiye agniuchhala, bal zaratun a muj anga,
Shun sarajyan karav chala? acharav pamar dhanga?
E sha darabaro bharava? Shi zuki bharavi salama!
Shan kham kham uchcharavan! rachan rangin gulama!
Nami ravi rajanibhar ṭharavun, uṭhavun kari kiran pranama,
Parikraman varshabhar karavun, zilavan smit rosh muddama.
Didhan dagalan pag dharavo, n chil bahar javaya!
E bhav game nahi ‘varavo’, e bandhan nav sahevaya!
Hun vikat margane shodhun, hun chadhun agam girishrunga,
Hun devayan pan rodhun, karun jirnapanthano bhanga.
Taji das tanan e tolan, rachun navin marga dhari dhira;
Avanav bhayanak zolan laun bandakhor balavira.
Dhik jivanavihoni shanti, dhik parashrayi e sukha!
Parateje dipati kanti, dhik dhik e hasatan mukha!
Hun grahagarabe nathi farato, bhamato gagane bhari fala;
Hun stren ramat nathi ramato apine niyamit tala.
Shun niyam chakraman faravun? shen lhevun gurukhenchana?
Shun dari dari dag bharavun? N game gulami lhana!
Hun swayansfuranaman khilato zagamagato swayanprakasha,
Mam sarjit moje zilato todi yugabharan prasha.
Hun ekala– sath n shodhun, magyun men nav kadi dana,
Hun dayabhav avarodhun, hun sadaya bhayathi abhana.
Avakash aranye ghumato, dubato patal ananta,
Grahamalaman ghamaghamato hun dasharathi balavanta.
Kani virat zol khato shodhun hun vishvakinara,
Vali khandit karato jato mahakalachakrani dhara.
Hun abandha gito gato ananama–ananiyamanapriya,
Dil chahe tyan patharato manamoji swachhanda sakriya.
Muj tejakaya nav rodho, pamaratan o punja!
Tam daridra niyam n shodho, hun ramato muktikunja.
Basa, khabaradara, athadasho, tam tanani udashe khaka;
Nav bandhananan git gasho: hun srushti chadhavish chaka.
Nav dehabhangathi darato, fuṭashe anagan angara,
Muj shvet ketu farafarato varasave agnidhara.
-Ramanalal Vasantalal Desai