ગંદા ગોબરાં કુંડમાં શું વસતા શ્યામ?
ગંદા ગોબરાં કુંડ છે ગોઝારા પ્રભુધામ
લુચ્ચા પંડા બ્રાહ્મણો, ત્યાં શું વસતા શ્યામ?
એક વસ્તુ ન ખાલી છે જ્યાં છે ના ભગવાન
મારા મનનાં મંદિરે કેમ ન લેતાં સ્થાન?
પ્રભુ છે કેવા, કોણ છે, ક્યાં છે તેનું ઘરબાર
પ્રભુ સાથે ખતપત્રનો મારે ના વ્યવહાર
મારાં અને બીજા તણાં જોયાં જે અવતાર
તે દેખીને ઈશનો માનું નહિ ઉપકાર
વાડ થઈ ચીભડાં ગળે તે તો નિંદ્ય ગણાય
જન્માવીને જે મારતો તે વિભુરાય ગણાય
સારી વસ્તુ સરજી ને કરતો તેની હાણ
કોણે કહ્યું કે સર્જજે આ સૃષ્ટિ ભગવાન?
તું ને હું જુદા નથી શું તે ખરી છે વાત?
તો પછી તુંને શોધવા શિદ શોષું હું જાત?
મારે તું બનવું નથી છો મુજ કષ્ટ અમાપ
મારા શિર પર શેં ધરું હું દુઃખિયાના શાપ
હું અર્પી દઉં છું ઈશને જિંદગીના સૌ કર્મ
ઈશ ન તે અપનાવશે તો તે ચૂકશે ધર્મ
પૈસાદાર કરી રહ્યો પથ્થરને ધનવાન
પૈસાદાર કરી શકે પથ્થરને ભગવાન
પાપ પુણ્ય વચ્ચે પ્રભુ કરે ન પક્ષાપક્ષ
વક્કર કોઈનો ના વધે તે ઈશનું છે લક્ષ!
સંસારે જે કૃત્યને શાસ્ત્ર ગણે છે પાપ
તે પાપો થઈ જાય છે જરીમાં આપોઆપ
મંદિરમાં ઉંદર ગયો દોડે મૂર્તિ ઉપર
ભોગ ધરાવ્યાં દેખીને ખૂશ થયો આખર
મંદિરમાં દર્પણ હતાં માંહી પૂરાયો શ્વાન
પોતાના આભાસ પર ભસી ગુમાવ્યો જાન
સંતની વાણી વાંચી મેં લીધો એક સાર
સંતો જો મુંગા રહે તો જગનો બેડો પાર
પંથ જુદો ભલે ગ્રહતા સંસારી ને સંત
તે બેઉ માટે આખર મૃત્યુ એક જ અંત
ખાતો કાચું માંસ જે પશુમાં તે લેખાય
કાચું ધાન્ય જીભે ગ્રહે યોગીમાં ખપી જાય
સાચી વસ્તુ શોધવા પંડિત દે છે બોધ
પંડિતને છોડ્યા વિના સફળ થશે ના શોધ
ભક્ત ભૂલે છે સ્વત્વને રામ તણું લઈ નામ
દારુડિયો પણ ભૂલતો પીને મદિરા જામ
મર્યાં પછી જે સુખ મળે તેનો ધરીને ખ્યાલ
આજે તું તુજ જિંદગી કરતો શેં બેહાલ
સત્ય તણો જય દેખવા મેં જોયો ઈતિહાસ
પણ જોયો ઈતિહાસમાં સત્ય તણો ઉપહાસ
સત્ય કદી જીતતું નથી, જે જીતે તે સત!
સતને પણ કરવું પડે પરિણામને પત
સત્ય સનાતન છે નહિ સત્ય સદા બદલાય
યુગે યુગે તેની તુલના જુદી થાય!
શક્તિશાળી મનુષ્યનો ના ધરવો કદી હાથ
સૌને સેવક બનાવી તે બની બેસે નાથ!
સુખને જે શોધે નહિ તેના દુઃખનો અંત
સુખ પાછળ જે દોડતો તેને દુઃખ અનંત
સરસ્વતીની લક્ષ્મીથી પૂજા કરે રાજન
સરસ્વતીથી લક્ષ્મીની પૂજા કરે ચારણ
કોને માટે પાથરું કાવ્યની કૂણી બિછાત
ગદ્યની ગુણી પર સૂઈ લોક વીતાવે રાત!
જન્મી જીવીને મરે જીવડાં લાખ અકાળ
સાહિત્યે તેવી રીતે મરતો કવિતા ફાલ!
गंदा गोबरां कुंडमां शुं वसता श्याम?
गंदा गोबरां कुंड छे गोझारा प्रभुधाम
लुच्चा पंडा ब्राह्मणो, त्यां शुं वसता श्याम?
एक वस्तु न खाली छे ज्यां छे ना भगवान
मारा मननां मंदिरे केम न लेतां स्थान?
प्रभु छे केवा, कोण छे, क्यां छे तेनुं घरबार
प्रभु साथे खतपत्रनो मारे ना व्यवहार
मारां अने बीजा तणां जोयां जे अवतार
ते देखीने ईशनो मानुं नहि उपकार
वाड थई चीभडां गळे ते तो निंद्य गणाय
जन्मावीने जे मारतो ते विभुराय गणाय
सारी वस्तु सरजी ने करतो तेनी हाण
कोणे कह्युं के सर्जजे आ सृष्टि भगवान?
तुं ने हुं जुदा नथी शुं ते खरी छे वात?
तो पछी तुंने शोधवा शिद शोषुं हुं जात?
मारे तुं बनवुं नथी छो मुज कष्ट अमाप
मारा शिर पर शें धरुं हुं दुःखियाना शाप
हुं अर्पी दउं छुं ईशने जिंदगीना सौ कर्म
ईश न ते अपनावशे तो ते चूकशे धर्म
पैसादार करी रह्यो पथ्थरने धनवान
पैसादार करी शके पथ्थरने भगवान
पाप पुण्य वच्चे प्रभु करे न पक्षापक्ष
वक्कर कोईनो ना वधे ते ईशनुं छे लक्ष!
संसारे जे कृत्यने शास्त्र गणे छे पाप
ते पापो थई जाय छे जरीमां आपोआप
मंदिरमां उंदर गयो दोडे मूर्ति उपर
भोग धराव्यां देखीने खूश थयो आखर
मंदिरमां दर्पण हतां मांही पूरायो श्वान
पोताना आभास पर भसी गुमाव्यो जान
संतनी वाणी वांची में लीधो एक सार
संतो जो मुंगा रहे तो जगनो बेडो पार
पंथ जुदो भले ग्रहता संसारी ने संत
ते बेउ माटे आखर मृत्यु एक ज अंत
खातो काचुं मांस जे पशुमां ते लेखाय
काचुं धान्य जीभे ग्रहे योगीमां खपी जाय
साची वस्तु शोधवा पंडित दे छे बोध
पंडितने छोड्या विना सफळ थशे ना शोध
भक्त भूले छे स्वत्वने राम तणुं लई नाम
दारुडियो पण भूलतो पीने मदिरा जाम
मर्यां पछी जे सुख मळे तेनो धरीने ख्याल
आजे तुं तुज जिंदगी करतो शें बेहाल
सत्य तणो जय देखवा में जोयो ईतिहास
पण जोयो ईतिहासमां सत्य तणो उपहास
सत्य कदी जीततुं नथी, जे जीते ते सत!
सतने पण करवुं पडे परिणामने पत
सत्य सनातन छे नहि सत्य सदा बदलाय
युगे युगे तेनी तुलना जुदी थाय!
शक्तिशाळी मनुष्यनो ना धरवो कदी हाथ
सौने सेवक बनावी ते बनी बेसे नाथ!
सुखने जे शोधे नहि तेना दुःखनो अंत
सुख पाछळ जे दोडतो तेने दुःख अनंत
सरस्वतीनी लक्ष्मीथी पूजा करे राजन
सरस्वतीथी लक्ष्मीनी पूजा करे चारण
कोने माटे पाथरुं काव्यनी कूणी बिछात
गद्यनी गुणी पर सूई लोक वीतावे रात!
जन्मी जीवीने मरे जीवडां लाख अकाळ
साहित्ये तेवी रीते मरतो कविता फाल!
Ganda Gobaran Kundaman Shun Vasata Shyama?
Ganda gobaran kunda chhe gozara prabhudhama
Luchcha panda brahmano, tyan shun vasata shyama? Ek vastu n khali chhe jyan chhe na bhagavana
Mara mananan mandire kem n letan sthana?
Prabhu chhe keva, kon chhe, kyan chhe tenun gharabara
Prabhu sathe khatapatrano mare na vyavahara
Maran ane bija tanan joyan je avatara
Te dekhine ishano manun nahi upakara
Vad thai chibhadan gale te to nindya ganaya
Janmavine je marato te vibhuraya ganaya
Sari vastu saraji ne karato teni hana
Kone kahyun ke sarjaje a srushti bhagavana?
Tun ne hun juda nathi shun te khari chhe vata? To pachhi tunne shodhava shid shoshun hun jata? Mare tun banavun nathi chho muj kashta amapa
Mara shir par shen dharun hun duahkhiyana shapa
Hun arpi daun chhun ishane jindagina sau karma
Ish n te apanavashe to te chukashe dharma
Paisadar kari rahyo paththarane dhanavana
Paisadar kari shake paththarane bhagavana
Pap punya vachche prabhu kare n pakshapaksha
Vakkar koino na vadhe te ishanun chhe laksha! Sansare je krutyane shastra gane chhe papa
Te papo thai jaya chhe jariman apoapa
Mandiraman undar gayo dode murti upara
Bhog dharavyan dekhine khush thayo akhara
Mandiraman darpan hatan manhi purayo shvana
Potana abhas par bhasi gumavyo jana
Santani vani vanchi men lidho ek sara
Santo jo munga rahe to jagano bedo para
Panth judo bhale grahata sansari ne santa
Te beu mate akhar mrutyu ek j anta
Khato kachun mansa je pashuman te lekhaya
Kachun dhanya jibhe grahe yogiman khapi jaya
Sachi vastu shodhava pandit de chhe bodha
Panditane chhodya vina safal thashe na shodha
Bhakta bhule chhe svatvane ram tanun lai nama
Darudiyo pan bhulato pine madira jama
Maryan pachhi je sukh male teno dharine khyala
Aje tun tuj jindagi karato shen behala
Satya tano jaya dekhava men joyo itihasa
Pan joyo itihasaman satya tano upahasa
Satya kadi jitatun nathi, je jite te sata! Satane pan karavun pade parinamane pata
Satya sanatan chhe nahi satya sada badalaya
Yuge yuge teni tulana judi thaya! Shaktishali manushyano na dharavo kadi hatha
Saune sevak banavi te bani bese natha!
Sukhane je shodhe nahi tena duahkhano anta
Sukh pachhal je dodato tene duahkh ananta
Sarasvatini lakshmithi puja kare rajana
Sarasvatithi lakshmini puja kare charana
Kone mate patharun kavyani kuni bichhata
Gadyani guni par sui lok vitave rata! Janmi jivine mare jivadan lakh akala
Sahitye tevi rite marato kavita fala!
Gandā gobarān kunḍamān shun vasatā shyāma?
Gandā gobarān kunḍa chhe gozārā prabhudhāma
Luchchā panḍā brāhmaṇo, tyān shun vasatā shyāma? Ek vastu n khālī chhe jyān chhe nā bhagavāna
Mārā mananān mandire kem n letān sthāna?
Prabhu chhe kevā, koṇ chhe, kyān chhe tenun gharabāra
Prabhu sāthe khatapatrano māre nā vyavahāra
Mārān ane bījā taṇān joyān je avatāra
Te dekhīne īshano mānun nahi upakāra
Vāḍ thaī chībhaḍān gaḷe te to nindya gaṇāya
Janmāvīne je mārato te vibhurāya gaṇāya
Sārī vastu sarajī ne karato tenī hāṇa
Koṇe kahyun ke sarjaje ā sṛuṣhṭi bhagavāna?
Tun ne hun judā nathī shun te kharī chhe vāta? To pachhī tunne shodhavā shid shoṣhun hun jāta? Māre tun banavun nathī chho muj kaṣhṭa amāpa
Mārā shir par shen dharun hun duahkhiyānā shāpa
Hun arpī daun chhun īshane jindagīnā sau karma
Īsh n te apanāvashe to te chūkashe dharma
Paisādār karī rahyo paththarane dhanavāna
Paisādār karī shake paththarane bhagavāna
Pāp puṇya vachche prabhu kare n pakṣhāpakṣha
Vakkar koīno nā vadhe te īshanun chhe lakṣha! Sansāre je kṛutyane shāstra gaṇe chhe pāpa
Te pāpo thaī jāya chhe jarīmān āpoāpa
Mandiramān undar gayo doḍe mūrti upara
Bhog dharāvyān dekhīne khūsh thayo ākhara
Mandiramān darpaṇ hatān mānhī pūrāyo shvāna
Potānā ābhās par bhasī gumāvyo jāna
Santanī vāṇī vānchī men līdho ek sāra
Santo jo mungā rahe to jagano beḍo pāra
Panth judo bhale grahatā sansārī ne santa
Te beu māṭe ākhar mṛutyu ek j anta
Khāto kāchun mānsa je pashumān te lekhāya
Kāchun dhānya jībhe grahe yogīmān khapī jāya
Sāchī vastu shodhavā panḍit de chhe bodha
Panḍitane chhoḍyā vinā safaḷ thashe nā shodha
Bhakta bhūle chhe svatvane rām taṇun laī nāma
Dāruḍiyo paṇ bhūlato pīne madirā jāma
Maryān pachhī je sukh maḷe teno dharīne khyāla
Āje tun tuj jindagī karato shen behāla
Satya taṇo jaya dekhavā men joyo ītihāsa
Paṇ joyo ītihāsamān satya taṇo upahāsa
Satya kadī jītatun nathī, je jīte te sata! Satane paṇ karavun paḍe pariṇāmane pata
Satya sanātan chhe nahi satya sadā badalāya
Yuge yuge tenī tulanā judī thāya! Shaktishāḷī manuṣhyano nā dharavo kadī hātha
Saune sevak banāvī te banī bese nātha!
Sukhane je shodhe nahi tenā duahkhano anta
Sukh pāchhaḷ je doḍato tene duahkh ananta
Sarasvatīnī lakṣhmīthī pūjā kare rājana
Sarasvatīthī lakṣhmīnī pūjā kare chāraṇa
Kone māṭe pātharun kāvyanī kūṇī bichhāta
Gadyanī guṇī par sūī lok vītāve rāta! Janmī jīvīne mare jīvaḍān lākh akāḷa
Sāhitye tevī rīte marato kavitā fāla!
Source : મંગળદાસ જ. ગોરધનદાસ