ભગવાન બુદ્ધનાં ચક્ષુ
ભલે ઊગ્યાં વિશ્વે નયન નમણાં એ પ્રભુ તણાં,
ઊગ્યાં ને ખીલ્યાં ત્યાં કિરણકણી આછેરી પ્રગટી,
પ્રભા ત્યાં ફેલાઈ જગત પર દિવ્યા મુદ તણી,
હસી સૃષ્ટિ હાસે, દલ કમલનાં ફુલ્લ બનિયાં.
પ્રભો! જન્મે જન્મે કર ધરી કંઈ શસ્ત્ર ઊતર્યાં,
નખાગ્રે, દંતાગ્રે, દમન કરિયું શબ્દછળથી,
સજ્યું કે કોદણ્ડ, ગ્રહ પરશુ, ચક્રે ચિત ધર્યું,
તમે આ જન્મે તો નયનરસ લેઈ અવતર્યાં.
વિધાતાનાં દીધાં નયન કરીને બંધ જગ આ,
ભુજાએ ઝૂઝંતું કુટિલ મનનો આશ્રય લઈ,
પ્રભો! આવી આપે નયન જગને અર્પણ કર્યાં,
ભમંતું અંધારે જગત નવ ચક્ષે જગવિયું.
મથ્યા લોકો ખુલ્લાં નયન કરવા બંધ પ્રભુનાં,
પૂર્યાં કિલ્લે, મ્હેલે, રમણીભુજને પિંજર વિષે;
વિદાર્યા એ બંધો, નયન ઊઘડ્યાં ચેતનભર્યાં,
ન ઊંઘ્યાં જાગેલાં, મૂરછિત દૃગોને જગવિયાં.
ફરી ખૂણે ખૂણે જગત નીરખ્યું નેત્ર સદયે,
લહ્યું: સૃષ્ટિ ખાડે ખદબદી રહ્યા કીટ જગના,
જરા વ્યાધિ મૃત્યુ ત્રિવિધ વમળે ડૂબી મરતા,
અને બીજા જીવો ઉપર નભતા જીવ નીરખ્યા.
ઘૂમ્યાં શાંતિ અર્થે વનવન, તપો તીવ્ર તપિયાં,
ન લાધ્યું ઈચ્છેલું, નયન ભમતાં ત્યાં વિરમિયાં,
સર્યાં તે મીંચાઈ નિજ હૃદયને સાગરતલે,
ઠરી આત્માગારે વિરલ લઈ મુક્તા ઊઘડિયાં.
અને આત્મસ્નાને અધિક થઈને આર્દ્ર નયનો,
ખૂલ્યાં ન ખૂલ્યાં ત્યાં પ્રણયરસગંગા અવતરી,
વહી તે ફેલાતી સભર જડ ને ચેતન વિષે,
કૃપાગંગાસ્નાને અવગતિ ટળી જીવ સહુની.
ઉધારી સૃષ્ટિને નયનજલથી, ચક્ષુ પ્રભુએ
શમાવ્યાં, ત્યાં બીજાં નયન જગને અંતર ખૂલ્યાં.
પછી ઝંઝાવાતો ઊમટી કદી એને મૂંઝવતાં,
તૂફાનો દાબી એ દ્વિગુણ બલથી તે ચમકતાં.
હવે ના મીંચાશે નયન કદીયે જે ઊઘડિયાં,
દયાની ગંગા આ પરમ તપઅંતે ઊતરી, તે
અખંડા વ્હેતી રહો કઠણ તપના સિંચન થકી,
વહો ખંડે ખંડે, પ્રતિ ઉર વહો તપ્ત જગને.
भगवान बुद्धनां चक्षु
भले ऊग्यां विश्वे नयन नमणां ए प्रभु तणां,
ऊग्यां ने खील्यां त्यां किरणकणी आछेरी प्रगटी,
प्रभा त्यां फेलाई जगत पर दिव्या मुद तणी,
हसी सृष्टि हासे, दल कमलनां फुल्ल बनियां.
प्रभो! जन्मे जन्मे कर धरी कंई शस्त्र ऊतर्यां,
नखाग्रे, दंताग्रे, दमन करियुं शब्दछळथी,
सज्युं के कोदण्ड, ग्रह परशु, चक्रे चित धर्युं,
तमे आ जन्मे तो नयनरस लेई अवतर्यां.
विधातानां दीधां नयन करीने बंध जग आ,
भुजाए झूझंतुं कुटिल मननो आश्रय लई,
प्रभो! आवी आपे नयन जगने अर्पण कर्यां,
भमंतुं अंधारे जगत नव चक्षे जगवियुं.
मथ्या लोको खुल्लां नयन करवा बंध प्रभुनां,
पूर्यां किल्ले, म्हेले, रमणीभुजने पिंजर विषे;
विदार्या ए बंधो, नयन ऊघड्यां चेतनभर्यां,
न ऊंघ्यां जागेलां, मूरछित दृगोने जगवियां.
फरी खूणे खूणे जगत नीरख्युं नेत्र सदये,
लह्युं: सृष्टि खाडे खदबदी रह्या कीट जगना,
जरा व्याधि मृत्यु त्रिविध वमळे डूबी मरता,
अने बीजा जीवो उपर नभता जीव नीरख्या.
घूम्यां शांति अर्थे वनवन, तपो तीव्र तपियां,
न लाध्युं ईच्छेलुं, नयन भमतां त्यां विरमियां,
सर्यां ते मींचाई निज हृदयने सागरतले,
ठरी आत्मागारे विरल लई मुक्ता ऊघडियां.
अने आत्मस्नाने अधिक थईने आर्द्र नयनो,
खूल्यां न खूल्यां त्यां प्रणयरसगंगा अवतरी,
वही ते फेलाती सभर जड ने चेतन विषे,
कृपागंगास्नाने अवगति टळी जीव सहुनी.
उधारी सृष्टिने नयनजलथी, चक्षु प्रभुए
शमाव्यां, त्यां बीजां नयन जगने अंतर खूल्यां.
पछी झंझावातो ऊमटी कदी एने मूंझवतां,
तूफानो दाबी ए द्विगुण बलथी ते चमकतां.
हवे ना मींचाशे नयन कदीये जे ऊघडियां,
दयानी गंगा आ परम तपअंते ऊतरी, ते
अखंडा व्हेती रहो कठण तपना सिंचन थकी,
वहो खंडे खंडे, प्रति उर वहो तप्त जगने.
Bhagavan Buddhanan Chakshu
Bhale ugyan vishve nayan namanan e prabhu tanan,
Ugyan ne khilyan tyan kiranakani achheri pragati,
Prabha tyan felai jagat par divya mud tani,
Hasi srushti hase, dal kamalanan fulla baniyan.
Prabho! janme janme kar dhari kani shastra utaryan,
Nakhagre, dantagre, daman kariyun shabdachhalathi,
Sajyun ke kodanda, grah parashu, chakre chit dharyun,
Tame a janme to nayanaras lei avataryan.
Vidhatanan didhan nayan karine banda jag a,
Bhujae zuzantun kutil manano ashraya lai,
Prabho! avi ape nayan jagane arpan karyan,
Bhamantun andhare jagat nav chakshe jagaviyun.
Mathya loko khullan nayan karava banda prabhunan,
Puryan kille, mhele, ramanibhujane pinjar vishe;
Vidarya e bandho, nayan ughadyan chetanabharyan,
N unghyan jagelan, murachhit drugone jagaviyan.
Fari khune khune jagat nirakhyun netra sadaye,
Lahyun: srushti khade khadabadi rahya kit jagana,
Jara vyadhi mrutyu trivid vamale dubi marata,
Ane bija jivo upar nabhata jiv nirakhya.
Ghumyan shanti arthe vanavana, tapo tivra tapiyan,
N ladhyun ichchhelun, nayan bhamatan tyan viramiyan,
Saryan te minchai nij hrudayane sagaratale,
Thari atmagare viral lai mukta ughadiyan.
Ane atmasnane adhik thaine ardra nayano,
Khulyan n khulyan tyan pranayarasaganga avatari,
Vahi te felati sabhar jad ne chetan vishe,
Krupagangasnane avagati tali jiv sahuni.
Udhari srushtine nayanajalathi, chakshu prabhue
Shamavyan, tyan bijan nayan jagane antar khulyan. Pachhi zanzavato umati kadi ene munzavatan,
Tufano dabi e dvigun balathi te chamakatan.
Have na minchashe nayan kadiye je ughadiyan,
Dayani ganga a param tapaante utari, te
Akhanda vheti raho kathan tapana sinchan thaki,
Vaho khande khande, prati ur vaho tapta jagane.
Bhagavān buddhanān chakṣhu
Bhale ūgyān vishve nayan namaṇān e prabhu taṇān,
Ūgyān ne khīlyān tyān kiraṇakaṇī āchherī pragaṭī,
Prabhā tyān felāī jagat par divyā mud taṇī,
Hasī sṛuṣhṭi hāse, dal kamalanān fulla baniyān.
Prabho! janme janme kar dharī kanī shastra ūtaryān,
Nakhāgre, dantāgre, daman kariyun shabdachhaḷathī,
Sajyun ke kodaṇḍa, grah parashu, chakre chit dharyun,
Tame ā janme to nayanaras leī avataryān.
Vidhātānān dīdhān nayan karīne banḍa jag ā,
Bhujāe zūzantun kuṭil manano āshraya laī,
Prabho! āvī āpe nayan jagane arpaṇ karyān,
Bhamantun andhāre jagat nav chakṣhe jagaviyun.
Mathyā loko khullān nayan karavā banḍa prabhunān,
Pūryān kille, mhele, ramaṇībhujane pinjar viṣhe;
Vidāryā e bandho, nayan ūghaḍyān chetanabharyān,
N ūnghyān jāgelān, mūrachhit dṛugone jagaviyān.
Farī khūṇe khūṇe jagat nīrakhyun netra sadaye,
Lahyun: sṛuṣhṭi khāḍe khadabadī rahyā kīṭ jaganā,
Jarā vyādhi mṛutyu triviḍ vamaḷe ḍūbī maratā,
Ane bījā jīvo upar nabhatā jīv nīrakhyā.
Ghūmyān shānti arthe vanavana, tapo tīvra tapiyān,
N lādhyun īchchhelun, nayan bhamatān tyān viramiyān,
Saryān te mīnchāī nij hṛudayane sāgaratale,
Ṭharī ātmāgāre viral laī muktā ūghaḍiyān.
Ane ātmasnāne adhik thaīne ārdra nayano,
Khūlyān n khūlyān tyān praṇayarasagangā avatarī,
Vahī te felātī sabhar jaḍ ne chetan viṣhe,
Kṛupāgangāsnāne avagati ṭaḷī jīv sahunī.
Udhārī sṛuṣhṭine nayanajalathī, chakṣhu prabhue
Shamāvyān, tyān bījān nayan jagane antar khūlyān. Pachhī zanzāvāto ūmaṭī kadī ene mūnzavatān,
Tūfāno dābī e dviguṇ balathī te chamakatān.
Have nā mīnchāshe nayan kadīye je ūghaḍiyān,
Dayānī gangā ā param tapaante ūtarī, te
Akhanḍā vhetī raho kaṭhaṇ tapanā sinchan thakī,
Vaho khanḍe khanḍe, prati ur vaho tapta jagane.
Source : સુન્દરમ્