ઘરની શોભા સ્ત્રી વડે
(છપ્પા)
ઉંબર આગળ ખાડ, કૂતરે ખોદ્યો ભારી
ઠોકરથી પટકાય, ધસે કોઈ ઊંચું ન્યાળી
જાળા કેરું જૂથ, પવનથી વળગે આવી
જાણે ઝાઝું હેત, પુષ્પથી લેય વધાવી
વળી જઈને ઘર અંદર જુઓ, બેઠા ઠામ જ નહિ જડે
ભગવાન ભણે કહેણી ખરી, ઘરની શોભા સ્ત્રી વડે
નહિ ભોંય લીપેલ, છાણનો હોય ડકાળો
સાવરણીએ છેહ, વેર વર્ષોનું ભાળો
ઢગલીઓમાં ધાન્ય, ખૂણોમાં નાખ્યું દિસે
ચેંણ, ઊંદર ને કોળ, હડીઓ કરતાં હિંસે
વળી ભીંત ખીંટીઓ ખોળતાં જાળ કરોળ તણી અડે
ભગવાન ભણે કહેણી ખરી, ઘરની શોભા સ્ત્રી વડે
જળપાત્રો પર કાટ, આંખ જોતાં તે લાજે
વાવ કૂવામાં કાળ, પાણીના ઘંટા વાજે
રહ્યું ડહોળું કંઈ નીર, જંતુ જોઈ ખંત જ જાગે
અણગાળ્યું અપવિત્ર, જોઈ હોઠ આઘા ભાગે
વળી ખાલી વાસણ ખૂબ ત્યાં ખૂણે ખૂણે ખડખડે
ભગવાન ભણે કહેણી ખરી, ઘરની શોભા સ્ત્રી વડે
નહિ પવિત્રઈનો પાર, રસોડું રંગીન મેશે
પડી તપેલે ભાત, લોઢીએ લાંછન દિસે
નહિ રાંધ્યાના ઢંગ, દાળ ને પાણી જૂદાં
કાંઈ કાચું કંઈ દગ્ધ, છએ રસ સાથે છૂંદ્યા
વળી છાણ, અડાયાં, રોટલાં, પગપાની નીચે પડે
ભગવાન ભણે કહેણી ખરી, ઘરની શોભા સ્ત્રી વડે
દાદર આગળ ઢગ, ધૂળ કચરાનો જોતાં
મેડી મ્હાલ્યા જોગ, ભોગ લાગે જઈ સૂતાં
ભોંય અડતા પાગ, લાગ જોઈ ચાંચડ ચોંટે
તળાઈ ઉપર તાંત તાણતાં મચ્છર મ્હોટે
વળી માંકડ મૂછો મરડતાં. જોગ ફરી આ નવ જડે
ભગવાન ભણે કહેણી ખરી, ઘરની શોભા સ્ત્રી વડે
(કાવ્ય વિલાસ, આવૃત્તિ બીજી, ઈ.સ. ૧૯૩૧, પૃષ્ઠ ૨૩૦)
घरनी शोभा स्त्री वडे
(छप्पा)
उंबर आगळ खाड, कूतरे खोद्यो भारी
ठोकरथी पटकाय, धसे कोई ऊंचुं न्याळी
जाळा केरुं जूथ, पवनथी वळगे आवी
जाणे झाझुं हेत, पुष्पथी लेय वधावी
वळी जईने घर अंदर जुओ, बेठा ठाम ज नहि जडे
भगवान भणे कहेणी खरी, घरनी शोभा स्त्री वडे
नहि भोंय लीपेल, छाणनो होय डकाळो
सावरणीए छेह, वेर वर्षोनुं भाळो
ढगलीओमां धान्य, खूणोमां नाख्युं दिसे
चेंण, ऊंदर ने कोळ, हडीओ करतां हिंसे
वळी भींत खींटीओ खोळतां जाळ करोळ तणी अडे
भगवान भणे कहेणी खरी, घरनी शोभा स्त्री वडे
जळपात्रो पर काट, आंख जोतां ते लाजे
वाव कूवामां काळ, पाणीना घंटा वाजे
रह्युं डहोळुं कंई नीर, जंतु जोई खंत ज जागे
अणगाळ्युं अपवित्र, जोई होठ आघा भागे
वळी खाली वासण खूब त्यां खूणे खूणे खडखडे
भगवान भणे कहेणी खरी, घरनी शोभा स्त्री वडे
नहि पवित्रईनो पार, रसोडुं रंगीन मेशे
पडी तपेले भात, लोढीए लांछन दिसे
नहि रांध्याना ढंग, दाळ ने पाणी जूदां
कांई काचुं कंई दग्ध, छए रस साथे छूंद्या
वळी छाण, अडायां, रोटलां, पगपानी नीचे पडे
भगवान भणे कहेणी खरी, घरनी शोभा स्त्री वडे
दादर आगळ ढग, धूळ कचरानो जोतां
मेडी म्हाल्या जोग, भोग लागे जई सूतां
भोंय अडता पाग, लाग जोई चांचड चोंटे
तळाई उपर तांत ताणतां मच्छर म्होटे
वळी मांकड मूछो मरडतां. जोग फरी आ नव जडे
भगवान भणे कहेणी खरी, घरनी शोभा स्त्री वडे
(काव्य विलास, आवृत्ति बीजी, ई.स. १९३१, पृष्ठ २३०)
Gharani Shobha Stri Vade
(chhappa)
Unbar agal khada, kutare khodyo bhari
Thokarathi patakaya, dhase koi unchun nyali
Jala kerun jutha, pavanathi valage avi
Jane zazun heta, pushpathi leya vadhavi
Vali jaine ghar andar juo, betha tham j nahi jade
Bhagavan bhane kaheni khari, gharani shobha stri vade
Nahi bhonya lipela, chhanano hoya dakalo
Savaranie chheha, ver varshonun bhalo
Dhagalioman dhanya, khunoman nakhyun dise
Chenna, undar ne kola, hadio karatan hinse
Vali bhinta khintio kholatan jal karol tani ade
Bhagavan bhane kaheni khari, gharani shobha stri vade
Jalapatro par kata, ankh jotan te laje
Vav kuvaman kala, panina ghanta vaje
Rahyun daholun kani nira, jantu joi khanta j jage
Anagalyun apavitra, joi hoth agha bhage
Vali khali vasan khub tyan khune khune khadakhade
Bhagavan bhane kaheni khari, gharani shobha stri vade
Nahi pavitraino para, rasodun rangin meshe
Padi tapele bhata, lodhie lanchhan dise
Nahi randhyana dhanga, dal ne pani judan
Kani kachun kani dagdha, chhae ras sathe chhundya
Vali chhana, adayan, rotalan, pagapani niche pade
Bhagavan bhane kaheni khari, gharani shobha stri vade
Dadar agal dhaga, dhul kacharano jotan
Medi mhalya joga, bhog lage jai sutan
Bhonya adata paga, lag joi chanchad chonte
Talai upar tanta tanatan machchhar mhote
Vali mankad muchho maradatan. jog fari a nav jade
Bhagavan bhane kaheni khari, gharani shobha stri vade
(kavya vilasa, avrutti biji, i.sa. 1931, prushth 230)
Gharanī shobhā strī vaḍe
(chhappā)
Unbar āgaḷ khāḍa, kūtare khodyo bhārī
Ṭhokarathī paṭakāya, dhase koī ūnchun nyāḷī
Jāḷā kerun jūtha, pavanathī vaḷage āvī
Jāṇe zāzun heta, puṣhpathī leya vadhāvī
Vaḷī jaīne ghar andar juo, beṭhā ṭhām j nahi jaḍe
Bhagavān bhaṇe kaheṇī kharī, gharanī shobhā strī vaḍe
Nahi bhonya līpela, chhāṇano hoya ḍakāḷo
Sāvaraṇīe chheha, ver varṣhonun bhāḷo
Ḍhagalīomān dhānya, khūṇomān nākhyun dise
Chenṇa, ūndar ne koḷa, haḍīo karatān hinse
Vaḷī bhīnta khīnṭīo khoḷatān jāḷ karoḷ taṇī aḍe
Bhagavān bhaṇe kaheṇī kharī, gharanī shobhā strī vaḍe
Jaḷapātro par kāṭa, ānkh jotān te lāje
Vāv kūvāmān kāḷa, pāṇīnā ghanṭā vāje
Rahyun ḍahoḷun kanī nīra, jantu joī khanta j jāge
Aṇagāḷyun apavitra, joī hoṭh āghā bhāge
Vaḷī khālī vāsaṇ khūb tyān khūṇe khūṇe khaḍakhaḍe
Bhagavān bhaṇe kaheṇī kharī, gharanī shobhā strī vaḍe
Nahi pavitraīno pāra, rasoḍun rangīn meshe
Paḍī tapele bhāta, loḍhīe lānchhan dise
Nahi rāndhyānā ḍhanga, dāḷ ne pāṇī jūdān
Kānī kāchun kanī dagdha, chhae ras sāthe chhūndyā
Vaḷī chhāṇa, aḍāyān, roṭalān, pagapānī nīche paḍe
Bhagavān bhaṇe kaheṇī kharī, gharanī shobhā strī vaḍe
Dādar āgaḷ ḍhaga, dhūḷ kacharāno jotān
Meḍī mhālyā joga, bhog lāge jaī sūtān
Bhonya aḍatā pāga, lāg joī chānchaḍ chonṭe
Taḷāī upar tānta tāṇatān machchhar mhoṭe
Vaḷī mānkaḍ mūchho maraḍatān. jog farī ā nav jaḍe
Bhagavān bhaṇe kaheṇī kharī, gharanī shobhā strī vaḍe
(kāvya vilāsa, āvṛutti bījī, ī.sa. 1931, pṛuṣhṭh 230)
Source : માસ્તર ભગવાન શિવશંકર ભટ્ટ, રાંદેર